Ulpia Noviomagus Batavorum, Romeinse stedelijke nederzetting op de plaats van het latere Nijmegen. Aan de basis van deze stad stond Batavodurum of Oppidum Batavorum, de hoofdplaats van de → Bataven.
De Romeinen legden in de nabijheid ervan een → castra aan om deze plaats en daarmee de Bataven te controleren. Tijdens de Bataafse opstand in 69-70 n.Chr. tegen de Romeinen werd Batavodurum verwoest en daarna herbouwd. Ongetwijfeld was deze jonge nederzetting het bestuurscentrum van het departement civitas Batavorum. Indien het ontstaan van deze civitas vóór 70 lag, kende het oude Batavodurum een soortgelijke functie. Als economische compensatie voor het wegtrekken van het tiende legioen (legio X) in ongeveer 105, kreeg Batavodurum handelsprivileges in de vorm van het ius nundinarum of marktrecht. Naar alle waarschijnlijkheid kreeg de plaats bovendien een andere naam: Ulpia Noviomagus Batavorum. Later, onder keizer Marcus Aurelius (161-180) of kort daarna, kreeg het de status van stad (municipium) en heette vanaf dat moment officieel municipium Batavorum.
