Lexicon Nederland en België

Liek Mulder (1994)

Gepubliceerd op 02-08-2017

Parlementair stelsel

betekenis & definitie

Parlementair stelsel, regeringssysteem in een groot aantal democratische staten, waarbij aan de volksvertegenwoordiging (parlement) door grondwet of traditie een beslissende invloed is gegeven op de wijze waarop de desbetreffende staat wordt geregeerd. Om duidelijk(er) te doen uitkomen waar de verantwoordelijkheden liggen, is het parlementair stelsel aan het stelsel van de → ministeriële verantwoordelijkheid in politieke zin gekoppeld.

Het parlementair stelsel ontwikkelde zich het eerst in Engeland, waar men reeds vroeg tot het inzicht kwam dat de Koning onschendbaar is of behoort te zijn. In Nederland werden koninklijke onschendbaarheid en ministeriële verantwoordelijkheid vastgelegd in de gewijzigde grondwet van 1848. Toch duurde het nog tot 1868 voor Nederland zich werkelijk tot een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel ontwikkelde (→ Luxemburgse kwestie). In België werden de grondslagen voor een parlementair stelsel in de grondwet van 1831 gelegd. Hoewel het parlementair stelsel naar plaats en tijd verschilt, zijn er toch twee hoofdvormen te onderscheiden, namelijk de monistische en de dualistische. Bij de monistische vorm bestaan er nauwe relaties tussen volksvertegenwoordiging en regering, waarbij de regering beschouwd mag worden als een comité uit de volksvertegenwoordiging. In Nederland en België wordt het dualistische systeem gehuldigd: regering en volksvertegenwoordiging hebben ieder hun eigen rechten en plichten, hoewel zij ondermeer op het terrein van de wetgeving zeer nauw samenwerken. In Nederland mogen de ministers sinds 1938 hun kamerlidmaatschap slechts drie maanden combineren met het ministerschap.