Observanten, kloosterlingen die hun kloosterregel stipt onderhouden. In het bijzonder is het de benaming voor een Italiaanse hervormingsbeweging (ontstaan in 1334), die zich verzette tegen de rijkdom van kloosters en pleitte voor een strikte naleving van de regel van Franciscus van Assisi (1181-1226): de Minderbroeders Observanten.
In de Zuidelijke Nederlanden werd het observantisme van de Minderbroedersorde via hun klooster in Sint-Omaars geïntroduceerd; van daaruit werd in 1439 een observantenklooster in Gouda gesticht. Een van de belangrijkste pleitbezorgers van de observantie in de Noordelijke Nederlanden was de predikant Johannes → Brugman. Omdat in de 15e eeuw veel leden overgingen tot de capucijnen, werd de orde hervormd; de aanhangers van deze nieuwe richting noemden zich Recollecten of Conventuelen, omdat zij de voorkeur gaven aan conventus, grote kloosters met uitgebreide parochiewerkzaamheden. In 1517 werden de observanten door paus Leo X als zelfstandige orde erkend.
