Lexicon Nederland en België

Liek Mulder (1994)

Gepubliceerd op 02-08-2017

Karel de Stoute

betekenis & definitie

Karel de Stoute, hertog van Bourgondië (1467-1477), *10.11.1433 Dijon +(gesneuveld) 5.1.1477 bij Nancy; zoon van → Filips de Goede en → Isabella van Portugal. Hij huwde driemaal; onder anderen op 30.10.1454 met zijn nicht Isabella van Bourbon, dochter van hertog Karel I en Agnes van Bourgondië en op 3.7.1368 met → Margaretha van York, zus van Eduard IV van Engeland.

Karel zette de centralisatiepolitiek van zijn vader voort; hij veroverde Gelre (1473), voegde de gewestelijke rekenkamers samen, stelde één rechtbank in als hof van appel (→ Parlement van Mechelen) en richtte een staand leger op. Karel voerde een anti-Franse politiek. Hij wist Lodewijk XI te dwingen het Verdrag van → Péronne te sluiten, en sloeg een Luikse opstand neer, aangesticht door de Franse koning. Door zijn huwelijk met Margaretha van York verstevigde hij de banden met zijn Engelse bondgenoot. In 1473 wist Karel Lotharingen te veroveren, waardoor een verbinding was gecreëerd tussen de Nederlandse en Bourgondische bezittingen. In tegenstelling tot zijn vader streefde hij naar de koningstitel, waarover hij met keizer Frederik III onderhandelde. De geplande kroning in Trier ging echter niet door omdat Frederik III vlak voor de kroningsdag (1473) stilletjes verdween, op aandringen van Lodewijk XI. Een mislukte veldtocht tegen de Zwitsers (1476) was voor de Lotharingers aanleiding tegen Karel in opstand te komen. In een poging Lotharingen te heroveren sneuvelde hij tijdens het beleg van de hoofdstad Nancy (1477).

Karels politiek werd gekenmerkt door absolutistische neigingen; stedelijke privileges werden beperkt of afgeschaft. Zijn op oorlog gerichte politiek verzwaarde de fiscale lasten en putte de reserves van zijn landen uit. Door leningen en beden van de → Gewestelijke Staten of de Staten-Generaal trachtte hij zijn financiële middelen uit te breiden. Leenmannen, steden en landelijke gemeenschappen werden voortdurend opgeroepen manschappen, karren of paarden te leveren. Karels regering was voor de Nederlanden een beproeving. De belangrijkste binnenlandse hervorming trof Karel na de mislukte onderhandelingen in Trier, namelijk de Ordonnantie van → Thionville.