Franken, verzamelnaam voor een aantal onderling verbonden Germaanse stammen uit het gebied tussen Rijn en Weser, waarvan een deel zich in de Laat-Romeinse tijd in het noorden van het toenmalige Gallia vestigde. De term Franken wordt sinds 258 n.Chr. in Romeinse schriftelijke bronnen vermeld. Zij opereerden, net als de → Saksen, zowel uit zee, bijvoorbeeld in 286/287, als op het land tegen het Romeinse Rijk.
Verschillende stammen worden door de Romeinen met de `Frankische confederatie' in verband gebracht: → Chamaven (reeds genoemd in 289), Bructeri (vanaf 307), Chattuari (306-315), de → Salii (vanaf 357) en de Am(p)svarii en → Tubanten (circa 364-375). Het is onduidelijk of de Chauken zich in de 3e eeuw eveneens bij Franken hebben aangesloten. Van tijd tot tijd lijken ook de → Friezen door de Romeinse schrijvers als Franken te zijn aangeduid. Omdat ze in de bronnen het eerst als zodanig zijn genoemd, wordt wel aangenomen dat de Chamaven de eerste Franken waren. Ook is geopperd dat de Salii (Saliërs) de oorspronkelijke dragers van de naam Franken waren. Dit zou ondermeer blijken uit het feit dat het door Salische vorsten gestichte rijk Francia of → Frankische Rijk heet. Een ander argument is dat het in dit rijk opgetekende Frankische recht de naam lex salica draagt. Het traditioneel gemaakte onderscheid tussen Salische en Ripuarische Franken, die woonachtig waren langs de Rijn, komt in deze visie te vervallen. Terwijl het bestaan van de Salii in de 5e eeuw ophield, zou de naam Ripuarië (ook Ribuarië) later zijn gebruikt, wellicht daterend uit de eerste helft van de 6e eeuw. De omstreeks 630 voor het rondom Keulen gelegen deelrijkje van Sigibert III opgetekende wet, de lex ribuaria, wordt gezien als een latere ontwikkeling van het Frankische recht. De houding die de Franken tegenover de Romeinen aannamen, was tweeslachtig. Enerzijds teisterden zij het Romeinse Rijk met invallen, anderzijds blijkt dat de Franken deel gingen uitmaken van de Romeinse legerorganisatie en troepen leverden om onder andere de noordgrens van het Romeinse Rijk te verdedigen. Bekend is de militaire steun van de Franken aan de Romeinen in hun strijd tegen de Hunnen (slag op de Catalaunische velden bij Châlon, 451) en tegen de Westgoten (463). In het begin van de 5e eeuw vestigden Frankische vorsten zich in Romeinse bestuurscentra. Er werden overeenkomsten gesloten en deze Franken maakten als bondgenoten deel uit van het Romeinse Rijk. Toen dit rijk in de 5e eeuw uiteenviel, werden de Frankische leiders, voorheen foederati (bondgenoten) van de Romeinen, vorsten van koninkrijkjes die zich rond hun residenties, zoals Keulen, Trier, Parijs, Soissons, Kamerijk en Doornik, vormden. Een van deze nieuwe koningen, → Chlodovech, beter bekend onder de naam Clovis, de zoon van Childerik van Doornik, wist aan het begin van de 6e eeuw vrijwel het gehele vroegere Gallië in zijn macht te krijgen. Deze vereniging van verschillende vroege Frankische koninkrijken betekende het begin van het Frankische Rijk. Daarmee verloren de Franken hun oorspronkelijk Germaanse karakter en werden ze geromaniseerd.
