Erasmus, Desiderius, Nederlands humanist, *28.10.1466/1469 Rotterdam, +12.7.1536 Bazel; zoon van pastoor Gerard(s) uit de omgeving van Gouda en diens huishoudster Margaretha. Erasmus bezocht de school van de → Broeders des Gemenen Levens (→ Moderne Devotie) in Deventer.
Hij werd augustijner koorheer in Steyn en trok vervolgens naar Parijs, Leuven en Engeland, waar hij onder invloed van John Colet besloot zich op de theologie toe te leggen en Grieks te leren. Hij promoveerde in Turijn in de theologie. Hoewel hij het in essentie eens was met Luthers kritiek op kerkelijke misstanden, besloot hij de rooms-katholieke Kerk toch niet de rug toe te keren en viel hij Luther aan door tegenover hem de vrije wil van de mens te verdedigen. Erasmus dankt zijn roem aan zijn trouw aan de wetenschappelijke waarheid en zijn literaire werkzaamheid. Hij was voorstander van het christelijk humanisme en van een kerk die zich minder op uiterlijkheden richtte en meer op de kern van de leer lette. De christelijke waarheid zou eenvoudig en duidelijk moeten zijn, een richtlijn voor alle mensen. Deze waarheid was volgens Erasmus vooral in het Nieuwe Testament te vinden, met name in het evangelie (onder meer in de bergrede). Erasmus' verdienste is dat hij de theologie afbracht van zinloos geworden scholastieke disputen en haar de weg wees naar de bronnen, door zijn uitgave van het Nieuwe Testament en door zijn commentaren op de brieven van Paulus. Maar zijn belangrijkste verdienste is de consequente nadruk op verdraagzaamheid en wederzijds begrip; ook binnen het geloof. Hij was een belangrijke inspiratiebron voor het vrijzinnig christendom in de 19e eeuw. Enkele van zijn werken zijn: Laus Stultitiae (Lof der Zotheid; een geestige hekeling van dwaze devoties en domme monniken), Colloquia (samenspraken), door de Sorbonne veroordeeld, en zijn kritische uitgave van het Nieuwe Testament en de Brieven van Hiëronymus die hij tijdens zijn verblijf in Engeland voltooide. Na een verblijf in Leuven vestigde hij zich in 1521 in Bazel, waar de drukker Frobenius veel van zijn werk publiceerde (→ humanisme).
