Lexicon Nederland en België

Liek Mulder (1994)

Gepubliceerd op 02-08-2017

Collaboratie

betekenis & definitie

Collaboratie, medewerking; in het bijzonder sinds de Tweede Wereldoorlog samenwerking met de bezetters in door de Duitse, respectievelijk Japanse, vijand bezette landen.

belgië. In België spreekt men ten aanzien van de collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog van → Activisme.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bestonden er twee stromingen: enkele minderheden stuurden aan op integratie met Duitsland (onder andere → De Vlag); de meerderheid (→ Vlaamsch Nationaal Verbond en de → Rex beweging) wilde van de Duitse aanwezigheid gebruikmaken om vooroorlogse doeleinden te verwezenlijken: respectievelijk de vestiging van een Groot Diets rijk en de hervorming van België in fascistische zin. Ook de economische collaboratie was in België aanzienlijk. Uiteraard was het instandhouden van de economie in het belang van de bevolking, maar in een aantal gevallen werd direct steun verleend aan de Duitse oorlogvoering.

nederland. Volgens het tribunaalbesluit van september 1944 werd onder collaboratie verstaan: hulpverlening en steun aan de vijand; ingenomenheid met de vijand; lidmaatschap van nationaal-socialistische organisaties; het doen blijken van nationaal-socialistische gezindheid; voordeel trekken uit de door de bezetting ontstane toestand; het niet gevolg geven aan bevelen van de wettige regering in Londen. Collaboratie vond plaats op alle terreinen van het maatschappelijk leven: door het bestuur van de → Nederlandse Unie; door ambtenaren, burgemeesters, de rechterlijke macht, hoogleraren, de politie, de spoorwegen, de pers, kunstenaars, radiomedewerkers enzovoort. Vooral de economische collaboratie is omvangrijk geweest. Hierbij waren met name de wapen-, mechanische, optische, machine- en elektronische industrie betrokken. Ook talrijke bouwbedrijven en scheepswerven werkten aan militaire opdrachten mee. Bij de berechting van collaborateurs na de Tweede Wereldoorlog ontstond een discussie over de vraag, waar de grens lag, met andere woorden: wanneer was medewerking collaboratie en wanneer niet? Er moest ook onderscheid worden gemaakt tussen daad en gezindheid. Bovendien gingen toen politieke en economische motieven een rol spelen (→ politieke delinquenten, → zuivering).