een begrip, dat in de eerste plaats de kerkelijke groeperingen omvat, die op de bodem der Reformatie ontstonden, maar daarnaast ook alle kerkelijk of buitenkerkelijk denken, belijden en streven, dat zich op de grondbeginselen der Hervorming baseert. De naam P. gaat terug op het protest der Duitse evangelische stenden tegen het besluit van de 2e Rijksdag van Spiers (1529), waardoor verdere uitbreiding der Hervorming onmogelijk werd gemaakt.
Volgde de geestelijke stroming van het P. in hoofdzaak tweeërlei richting, resp. door Luther en Calvijn gewezen, reeds tijdens maar vooral na de Reformatie vormde zich een grote verscheidenheid van kerken en secten, die in veel gevallen de wezenskenmerken van het P. vertoonden. Naar oorsprong en verschijning neemt de Anglicaanse Kerk een bijzondere plaats in: kath. en prot. tendenzen lopen hier dooreen.
Bij alle verschil in opvatting en ondanks alle uiterlijke verdeeldheid is er in het P. een onmiskenbare eenheid van beginselen ten aanzien van (1) de afwijzing van de R. Kath. sacramentsgedachte, hiërarchie, genadeleer en ascese;
(2) de aanvaarding van het Evangelie als enige norm van geloof en leven;
(3) de overtuiging, dat alleen het geloof de zondige mens voor God rechtvaardigt;
(4) de erkenning van het algemeen priesterschap der gelovigen en (daarmee samenhangend) van de principiële zelfstandigheid der Chr. gemeente.
In de 19e eeuw legde het Modernisme* de nadruk op de formele betekenis van het P. als pleit voor persoonlijke geloofsovertuiging resp. gewetensvrijheid. Het z.g. nieuw-P., beïnvloed door de moderne wereldbeschouwing, nam humanistische en spiritualistische tendenzen in zich op en zag de Reformatie als een steeds voortschrijdend proces. De dialectische theologie greep weer bewust op de oorspronkelijke reformatorische gedachten terug.
In de 20ste eeuw openbaarde zich in de kerken van het P. een groeiend streven naar nauwer vereniging, zowel in confessionele als interconfessionele zin; z Oecumenische Beweging.
