Werelddeel, in"grootte het tweede, naar ligging het meest Westelijke. 4 x Europa.
Naam
Genoemd naar Amerigo Vespucci, die het werelddeel in 1501 en 1503 bereisde en beschreef.
Ligging en omvang.
Begrensd door: in het O. door Atlantische Oceaan, in het W. door Grote of Stille Oceaan, in het N. door Noordelijke, in het Z. door Zuidelijke IJszee. Strekt zich uit van Kaap Murchison (720 N.B.) tot Kaap Froward (530 54 Z.B.) - 18.000 km - en van Kaap Branco, Brazilië (36° W.L.) tot Kaap Prins van Wales (Beringstraat), (168° W.L.).
Breedte:
N.-Amerika 6000 km, Z.-Amerika 5200 km, landengte Panama 45 km.
Verdeeld in:
Noord-Amerika* (20.000.000 km2, zonder Poolstreken en Groenland), Centraal Amerika* (vasteland 550.000 km2, West-Indië- 250.000 km2), Zuid-Amerika* (17.700.000 km2).
Kusten.
Oostkust: Onderdelen Atlantische Oceaan: Hudsonbaai, Golf van St. Laurens, Fundy-baai, Golf van Mexico, Caribische Zee, Santa Rosa-baai, Golf van Rio de Janeiro, Rio de la Plata, Blancabaai, St. Matias-baai, St George-baai. Westkust'. Onderdelen Grote Oceaan: Golf van Alaska, Golf van Californië, Golf van Tehuantepek, Golf van Panama, Golf van Guajaquil.
Gebergten.
Hoofd bergstelsels: Cordilleras van N.Amerika (hoogste top de Mount Mac Kinley, 6238 m), de Cordilleras van Mexico, de Cordilleras van Centraal-Amerika, de Andes-keten in Zuid-Amerika (hoogste top de Aconcagua 7000 m).
Kleinere berggroepen: in Z.-Amerika: het bergland van Brazilië, het hoogland van Guyana, het kustgebergte van Venezuela, de Sierra Nevada; in N.-Amerika: de Appalachen- of Alleghany-keten, het hoogland van Canada (Albanygebergte).
Laagland:
⅔ van Amerika. In Z.-Amerika 3 laagvlakten: riviergebied van de Orinoco (de Llanos), dat van de Amazona (de Selvas) en dat van de Rio de la Plata (de Pampas). In N.-Amerika 2 laagvlakten: de Zuidelijke of Mississippi-vlakte en de Noordelijke of Arctische vlakte.
Rivieren.
N.-Amerika: Mississippi, Missouri, St. Laurens (met Niagara-waterval), Saskatchewan, Mackenzie, Grote Visrivier, Kopermimrivier, Susquehanna, Hudson, Yukon, Rio del Norte, Rio Colorado, Columbia. Z.-Amerika: de Amazone, San Francisco, Parnahiba, Orinoco, Magdalena, Essequibo, Rio de la Plata, Rio Negro, Camerones, Gallego.
Meren.
N.-Amerika: de 5 Canadese meren (Boven-, Huron-, Michigan-, Erie-, Ontariomeer), Winnipegmeer, Athapasca-, Grote Slaven-, Grote Berenmeer. Centraal-Amerika: Nicataguameer.
Z.-Amerika: Titicacameer (Peru).
Klimaat.
Koud: Poolstreken.
Gematigd: Canada, V.S., Patagonië, Z.-Chili.
Sub tropisch: Californië.
Tropisch: Mexico, Centraal-Amerika, W.-Indië, Z.Amerika (grotendeels).
Neerslag:
Veel: W.kust van Canada, Patagonië, Z.-Chili.
Gemiddeld: overig deel van Canada, V.S.
Weinig: Kuststrook langs Andes (Z.-Amerika). In Amazonegebied veel in tropische regentijd.
Mineralen.
Canada: nikkel, platina, goud, zilver, koper, lood, zink, bismutb, cadmium, uranium.
V.S.: aardolie, steenkool, koper, lood, zink, ijzer, bauxiet, arsenicum, magnesium, cadmium, zwavel, fosfaat, goud, zilver, mangaan, wolfram, kwik, pyriet, kalizouten.
Mexico: zilver, aardolie, lood, arsenicum, bismuth, antimonium, cadmium.
Cuba:mangaan
Curaçao: fosfaat.
Venezuela: aardolie.
Trinidad:
Brits-Guyana: bauxiet (alummmmbereiding).
Colombia: aardolie, platina.
Peru: aardolie, bismuth, zilver.
Bolivia: wolfram, tin, antimonium.
Brazilië: mangaan, chroom, beryllium, diamant, kwartskristallen. zwavel, salpeter, koper.
Argentinië: aardolie, beryllium.
Voortbrengselen.
N.-Amerika: tarwe, mais, rijst, rogge, katoen, tabak.
C.-Amerika: koffie, indigo, vanille, cacao, caoutchouc, gummi, mais, suiker, tabak, bananen.
Z.-Amerika: wijn, rietsuiker, rubber, koffie, tabak, cacao, katoen, tarwe, mais, vlas.
Bevolking.
Politiek verdeeld in: Anglo-Amerikanen (150.000.000), Spaanse Amerikanen (80.000.000), Portugese Amerikanen (48.000.000), inwoners van Haïti (3.000.000), van Nederlandse, Britse en Franse bezittingen (5.000.000). Ethnologisch in: 65 % blanken, 10 % negers, 25 % gemengde rassen (Mestiezen, Mulatten, Zambo’s) en Indianen (9.000.000). In het hoge Noorden Eskimo’s.
Godsdienst.
N.-Amerika overwegend Protestant, Z.- en Centraal-Amerika Rooms Katholiek.
Landen Opp. in km2 Aantal
inwoners
Zelfstandige staten: V.S. v. Amerika 1943 7.827.982 145.340.000
Mexico 1943 1.978.614 21.153.321
Guatemala 1943 109.950 3.450.752
San Salvador 1943 34125 1.862.980
Honduras 1943 114.672 1.154.388
Nicaragua 1943 155.400 1.380.000
Costa Rica 1943 59.570 705.000
Panama 1940 87.197 631637
Cuba 1943 114.384 4.778.583
Haïti — 26.428 3.000.000
Dominic. Rep 1944 50.069 1.969.773
Venezuela 1941 912.120 3-951.381
Columbia 1942 1.162.376 9.523.200
Ecuador 1943 714.674 3.105.541
Peru 1942 1.377.880 7.271.654
Bolivia 1943 1.392.881 3.533.900
Chili 1942 768.497 5.237.432
Argentinië 1944 2.809.981 16.000.000
Paraguay 1941 452.871 1.040.420
Uruguay 1941 186.876 2.185.626
Brazilië 1943 8.483.570 44.460.000
Koloniën:
Britse Gebieden Franse Gebieden Nederlandse Gebieden 10.267.948
171.204
141.695 14.822.453
612.011I
312.024
Deens Gebied (Groenland) 1.907.581 16.630
Totaal 41.308.545 297.498.706
Geschiedenis
Ca 1000 bereikten de Noormannen (Leif Ericsson) Groenland en bezochten vandaar de O.kust. Dit feit bleef in de Oude Wereld onbekend; zo werd Columbus in 1492 de ware ontdekker. Hij landde op Guanahani (Bahama-eil.), en ontdekte vervolgens het vasteland van Z.-Amerika. Het werelddeel verkreeg naam echter naar reiziger Amerigo Vespucci*. De Spanjaarden, in wier dienst Columbus had gevaren, veroverden in1ie kwart 16e eeuw Centraal-Amerika; het vermaardst werd de verovering van het hoogontwikkelde Aztekenrijk Mexico door Cortez (1519). Daarna lokte het goudland Peru de „conquistadores” Pizarro en Almagro (1533).
Inmiddels had de Port. Cabral Brazilië ontdekt (1500) en Magalhaes op eerste tocht om wereld (1520) de naar hem genoemde straat doorvaren. Ca 1540 was de omtrek van Z.-Amerika in grote trekken bekend; het binnenland werd daarna zeer geleidelijk doorvorst en gekoloniseerd. Het hier ontstane Sp. Amerika werd meedogenloos ten bate der Sp. kroon geëxploiteerd; dit leidde tenslotte tot de opstand van 1810, waarna vervolgens de afzonderlijke Centr. en Z.-Amerik. republieken ontstonden. Brazilië, dat aan Portugal behoorde, maakte zich in 1822 vrij.
Na de Noormannen ontdekten Giov. en Seb. Cabot*, in Eng. dienst, opnieuw in 1497 New Foundland en Labrador. De Fransman J. Carrier voer 1534 de St. Laurens op en legde zo grondslag voor Franse kolonisatie van Canada, die duurde tot 1763, toen het gebied aan Eng. moest worden afgestaan. Eerst bij het aanbreken der 17e eeuw hervatte Hudson de exploratie van de O.kust van N.-Amerika, daarbij geholpen door de Ned., die in 1614 Nieuw Amsterdam (New York) stichtten.
Nadat in 1674 de Ned. definitief Nieuw Nederland hadden moeten opgeven, werd de gehele O.kust Eng. bezit en vormden zich hier de eerste koloniën. Deze verklaarden zich in 1776 onafhankelijk, welke onafhankelijkheid in 1783 erkend werd. Daarna begon de grootse ontwikkeling der V.S., die, nadat zij van Fr. en Sp. de resten hunner bezittingen op het vasteland hadden verworven, zich geleidelijk tot de Grote Oceaan uitbreidden.