XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 21-03-2017

Nieuwe Duitse School

betekenis & definitie

De Nieuwe Duitse School (Dts. Neudeutsche Schule) is een groep van voornamelijk Duitse componisten en musici die in de 19e eeuw muzikale vooruitgang nastreefde.

Volgens naamgever Franz Brendel (Duitse musicoloog) betekende deze vooruitgang vooral dat vroegere ontwikkelingsstadia volgens een dialectisch proces in nieuwe stadia overgingen. Als kenmerkende ontwikkeling na Beethoven beschouwde Brendel de versmelting van de kunsten in het poëtisch-muzikale kunstwerk. Hierdoor ontstonden er nieuwe muzikale genres binnen de programmamuziek, zoals de programmatische symfonie (b.v. Liszts Dante-symfonie, 1857), het symfonisch gedicht (b.v. R. Strauss' Don Juan, 1889) en het muziekdrama als 'Gesamtkunstwerk' (de opera's van Wagner).

De naam werd in 1859 door Brendel geïntroduceerd tijdens een voordracht over de partijenstrijd in en buiten Duitsland tussen de aanhangers van programmatische en absolute muziek. Brendel beschouwde Liszt, Berlioz en Wagner als de grondleggers van de Nieuwe Duitse School. De naam was problematisch: Liszt verbleef destijds weliswaar in Weimar maar was Hongaar, Berlioz was een Fransman en Wagner, de enige Duitser van de drie, was verbannen en woonde tijdelijk in Zwitserland. Daarentegen waren de meeste navolgers (o.a. Hans von Bülow en Richard Pohl) wel van Duitse afkomst. Ondanks de dubieuze achtergrond wordt de naam in de muziekgeschiedenis nog steeds gehanteerd in relatie tot de 19e-eeuwse programmamuziek.