Een leidmotief (Dts. Leitmotiv) is een muzikaal motief dat een persoon, ding, plaats, idee, gevoel etc. representeert of symboliseert binnen een muziekdramatisch werk. Zo'n motief 'leidt' de luisteraar naar de kern.
Al in de opera's van Gluck, Mozart, Weber e.a. komen motieven voor die verwijzen naar onuitgesproken zaken. Wagner was echter de eerste die het gebruik van dergelijke motieven in zijn (latere) opera's systematisch uitbuitte als psychologisch middel om de gevoels- en gedachtewereld van zijn personages over te brengen. In Oer Ring des Nibelungen (1851-74) hebben bijvoorbeeld niet alleen alle belangrijke figuren, maar ook voorwerpen en oorden die een cruciale rol spelen in het verhaal, hun eigen 'leidmotief'. Zelf sprak Wagner van 'Ahnungsmotiv', 'Grundthema' of 'melodisches Moment'; het woord 'Leitmotiv' heeft hij nooit gebruikt. Het was Hans von Wolzogen, uitgever van de Bayreuther Blätter, die de term 'uitvond'.
