XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 15-03-2017

Jan Ladislav Dussek

betekenis & definitie

Jan Ladislav Dussek (Cáslav 1760-Parijs 1812) was een Boheems pianist en componist van vooral uiterst originele pianomuziek die vooruitwijst naar Beethovens middenperiode en naar de Romantiek van Schubert, Schumann en Chopin.

Dussek was zich van zijn originaliteit terdege bewust; zo schreef hij in 1806 aan een Engelse uitgever:' lk heb onlangs drie strijkkwartetten gecomponeerd(...), niet in de stijl van Mozart, Haydn of Pleyel. Ze zijn geschreven in de stijl van Dussek, en ik hoop dat ze wat rumoer teweeg zullen brengen in de muziekwereld.' Dussek had tijdens zijn flamboyante leven niet te klagen over gebrek aan rumoer rond zijn persoon. Hij begon zijn carrière in Nederland, waar hij als veelbelovende negentienjarige musicus arriveerde in het gevolg van een Oostenrijkse graaf. Hij trad op in Bergen op Zoom, Amsterdam en Den Haag, waar hij pianoles gaf aan de kinderen van stadhouder Willem V. Vervolgens reisde 'le beau Dussek' door heel Europa en oogstte mateloze bewondering voor zijn zangerige pianospel en zijn composities. Ten bate van een 'zingend' legato vond hij nieuwe vingerzettingen uit en gaf hij het gebruik van het rechter pedaal in zijn manuscripten aan. Ook schijnt hij de piano zijn vaste plaats overdwars vooraan op het podium te hebben gegeven, waardoor de klank in de concertzaal optimaal te horen was. Dusseks talent en aangename karakter brachten hem in Hamburg in nauw contact met C.P.E. Bach, in St. Petersburg met Catharina II en in Parijs met Marie Antoinette. Op de vlucht voor de Franse Revolutie arriveerde hij in 1789 in Londen, waar hij elf jaar bleef en o.a. met Haydn optrad. Hij trouwde met een Schotse zangeres en harpiste, en startte samen met zijn schoonvader een muziekuitgeverij. Toen het bedrijf over de kop ging, vluchtte Dussek naar Hamburg. Van 1804 tot 1806 verbleef hij in Berlijn als kapelmeester en vriend van prins Lodewijk Ferdinand van Pruisen. De laatste jaren van zijn leven bracht hij door in Parijs, in dienst van de befaamde politicus Talleyrand.

Dusseks oeuvre bestaat deels uit licht verteerbare pianowerken waarmee hij een groot publiek wist te boeien, en deels uit serieuze composities van een grote avontuurlijkheid, vooral in harmonisch opzicht. Uit zijn aanvankelijk heldere, klassieke idioom ontwikkelde Dussek in zijn late pianosonates een weelderig klankweefsel met chromatische tussentinten en verrassende modulaties; hierin liep hij vooruit op de romantici. Door kenners van de historische uitvoeringspraktijk worden Dusseks sonates tegenwoordig weer vrij vaak uitgevoerd .

Oeuvre
Ca. 40 pianosonates, vaak met een programmatische titel; ca. 10 pianoconcerten, 4 harpconcerten; ca. 15 werken voor piano en harp, en ca. 15 voor piano 4-handig; kamermuziek waaronder 3 strijkkwartetten.