XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 15-03-2017

Jan Boerman

betekenis & definitie

Jan Boerman (Den Haag 1923) is één van de belangrijkste pioniers van de Nederlandse elektronische muziek, waarmee hij monumentale, expressieve werken schept.

Boerman studeerde piano en compositie aan het Haags Conservatorium, maar legde zich vanaf 1959 toe op elektronische muziek; in 1962 richtte hij samen met Dick Raaymakers een eigen studio op. Twintig jaar lang zou hij bijna uitsluitend bandcomposities schrijven, daarna componeerde hij weer voor akoestische instrumenten, al dan niet in combinatie met elektronica. Zijn 'lichaamloze klanken' maken een opvallend fysieke en robuuste indruk en zijn soms uitgesproken sensueel. In De zee (1964-65) wanen wij ons door de verschillende ruisen donderklanken nu eens boven, dan weer onder de golven. Kringloop I (1995) creëert met duister roffelende geluidsgolven, tinkelende belletjes, doffe knallen, snerpende sinustonen en suizende buizen een onheilspellende sfeer, terwijl in Vocalise (1994) het koppelen van elektronische klanken aan vervormde menselijke stemmen een gevoel van etherisch zweven oproept. Met grote trefzekerheid smeedt Boerman zijn ruis-, suis- en knalklanken, soms gekoppeld aan echte toonhoogtes, tot statige bouwwerken.

Net als klassieke componisten zoals Haydn en Beethoven voert hij een betoog dat goed te volgen is en waarin zelfs de Gulden Snede (het hoogtepunt van een compositie ligt ongeveer op tweederde) niet ontbreekt; schijnbaar ongelijksoortige motieven vloeien organisch uit elkaar voort. Welbeschouwd is Boerman een symfonicus zonder orkest, wiens muziek direct tot de luisteraar spreekt. Hij lokt deze onweerstaanbaar mee naar geheimzinnige verten virtuele landschappen met een sprookjesachtige vanzelfsprekendheid.

Oeuvre
Zo'n 50 werken. 24 puur elektronisch; 5 gemengd elektronisch/akoestisch; 2 instrumentale werken; 10 stukken voor een of twee piano's.