(Sir) Harrison Birtwistle (Accrington/Lancashire, 1934) is een Engelse componist die naast Peter Maxwell Davies behoort tot de bekendste en meest originele Engelse componisten van zijn generatie.
Birtwistle studeerde van 1953-1955 klarinet en compositie aan het Royal Manchester College of Music en zette daarna zijn studies voort aan de Royal Academy of Music in Londen. Als lid van de ensembles New Music Manchester, Pierrot Players en Matrix aanvankelijk met medewerking van zijn studiegenoot Maxwell Davies zette hij zich in de jaren '60 en '70 in voor de uitvoering van moderne werken. Tussen 1975 en 1984 was hij directeur van het National Theatre in Londen. Uit Birtwistles oeuvre blijkt een affiniteit met mythologische onderwerpen en de gesloten denkconcepten van de klassieke Oudheid en de Middeleeuwen. Zijn werken worden bevolkt door archetypen en mythologische figuren, zoals Orpheus, Agamemnon, Gawain, Jan Klaassen, Katrijn en de heks; hij roept archaïsche rituelen op en houdt zich bezig met tijd en dood (The Triumph of Time, 1971-72; Melencolia naar een kopergravure van Albrecht Dürer, 1976; Earth Dances, 1985-86; de opera's Punch and Judy, 1966-67; The Mask of Orpheus, 1986; Gawain, 1991 en The Last Supper naar het bijbelse verhaal, 1998-99). Evenals de antieke en middeleeuwse denkers schijnt deze Engelse componist muziek te beschouwen als een klankgeworden numerologisch systeem. Al vroeg koesterde hij belangstelling voor middeleeuwse technieken, zoals hoketus en isoritmiek. Later ontwierp hij, geïnspireerd door de Zwitserse schilder Paul Klee, van nummers voorziene patronen, tabellen en diagrammen die hij aan zijn composities ten grondslag legde. Birtwistle gelooft in de objectieve wetten van het materiaal en streeft naar de 'transformatie van het mechanische naar het magische'. Hij is pragmaticus; voorstellingen van artistieke intuïtie beschouwt deze componist als een 'romantisch idee uit de 19e eeuw'. Zo klinkt de beschrijving van zijn compositiemethode nuchter en simpel: 'Je hebt een werkmethode nodig die je in staat stelt het materiaal te manipuleren. Ik put mijn materiaal uit toevalsoperaties en getallen. Ik raap op wat me als eerste voor de voeten komt en zoek de juiste plek ervoor. Wanneer ik een context heb gecreëerd, ontwikkel ik meer materiaal. Op die manier wordt het stuk geleidelijk groter.' Voor 2003 en 2004 zijn de muziektheaterprojecten Theseus Game en The Story of Io gepland. De met verschillende prijzen onderscheiden en in 1988 in de adelstand verheven componist leeft tegenwoordig als vrije componist op een Schots eiland.
Oeuvre
10 opera's en balletten, 10 werken voor theater en film, 13 werken voor orkest en strijkorkest, 7 werken voor blazers en percussie, 12 werken voor ensemble, 30 vocale werken (voor koor of solozang met begeleiding), 29 kamermuzikale werken en een tapecompositie.
