XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 15-03-2017

Gaetano Donizetti

betekenis & definitie

Gaetano Donizetti (Bergamo 1797-1848) een Italiaanse operacomponist, was opvolger van Rossini en met Bellini de beroemdste voorganger van Verdi.

Geboren in behoeftige omstandigheden, doorliep Donizetti een voortreffelijke muziekschool voor de armen die was opgericht door de operacomponist Simon Mayr. Deze bezorgde hem ook een vervolgstudie in Bologna en, na zijn terugkeer in 1817, een contract voor 4 opera's. Donizetti betoonde zijn leraar levenslang dankbaarheid en respect. Nadat een bewonderaarster zijn dienstplicht had afgekocht, startte hij zijn carrière in Rome met een opera-opdracht die Mayr aan hem had afgestaan: Zoraida di Granata (1822). Het behaalde succes resulteerde in tientallen korte kluchten en serieuze opera's. Ze waren bestemd voor Italiaanse steden, en dan vooral voor zijn nieuwe verblijfplaats Napels. De definitieve doorbraak werd echter belemmerd door de censuur, grillige diva's (Malibran) en het overweldigende succes van Bellini. Pas toen het buitenland zijn theaters opende voor Anna Bolena (1830), verruilde Donizetti de band met Napels en met zijn matige librettisten voor de vrijheid, en ontwikkelde hij zijn eigen stijl. Steeds vaker oogstte hij bewondering met zijn melodische vitaliteit en zijn door Bellini geïnspireerde lyrische expressie en romantische harmonieën, zoals in L'elisir d'amore (1832). Ook de kennismaking met het hoge opera-niveau in Parijs, waaronder dat van de grand opéra's van Meyerbeer en Halévy, beïnvloedde zijn werk positief. Hij stuitte op Walter Scotts romantische The bride of Lammermoor, en terug in Napels vestigde Donizetti in 1835 zijn internationale roem met Lucia di Lammermoor. Daarin combineerde hij voor het eerst de Italiaanse traditionele vormen en het belcanto met een internationale romantische atmosfeer. Zijn routine en het ongelooflijk hoge tempo waarin hij componeerde, zouden kenmerkend voor hem blijven en onderwerp vormen van menige (onware) anekdote.

Donizetti's drie kinderen stierven jong en zijn vrouw bezweek aan de cholera. Verder werd hij gepasseerd als conservatoriumdirecteur en de censuur zat hem dwars. Versomberd vertrok de gewoonlijk humorvolle musicus naar Parijs. Daar wilde hij zoveel verdienen dat hij zich, net als Rossini, kon terugtrekken uit het operabedrijf. Lafille du régiment (1840), het komische meesterwerk Don Pasquale (1843) en andere werken hadden het gewenste resultaat. Ze liepen zo goed dat het succes de weerstand van collega's opriep. Desondanks werkte Donizetti bezeten door, in Parijs en aan het Weense hof. In 1846 bracht men hem, toenemend geestelijk gestoord en verlamd geraakt ten gevolge van syfilis, over naar een Frans sanatorium en vervolgens naar zijn geboortestad. Daar werd hij tot zijn dood door vrienden verzorgd. De muziekschool waar hij zijn eerste successen boekte, werd naar hem vernoemd en is nu een Donizetti-museum.

Oeuvre
Ruim 60 ernstige en komische opera's; veel kerkmuziek; vocale wereldlijke muziek; orkestmuziek, waaronder een paar soloconcerten, 2- en 4-handige pianomuziek.