XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 21-03-2017

Ernst Krenek

betekenis & definitie

Ernst Krenek (Wenen 1900-Palm Springs 1991) is een Oostenrijks componist die vele stijlen doorliep, maar vooral beroemd werd met zijn jazzopera Jonny spielt auf.

Krenek studeerde bij Franz Schreker; diens invloed is hoorbaar in zijn gebruik van contrapunt en de verwijde tonaliteit. In de jaren '20 koos hij voor scherpe dissonanten en felle, aan Bartók herinnerende ritmes, zoals in het spraakmakende Eerste strijkkwartet (1921). Onder invloed van de Groupe des Six bezigde hij vervolgens een toegankelijker idioom: meer tonaal en gekruid met jazzelementen. Het eerste resultaat hiervan was de opera Jonny spielt auf (1925), die razend populair werd en het begin markeerde van zijn neoromantische periode. Hiertoe behoort ook de Schubertiaanse liederencyclus Reisebuch aus den österreichischen Alpen (1929). Na een periode in het buitenland vestigde Krenek zich in 1928 weer in Wenen, waar hij bevriend raakte met Berg en Webern en de twaalftoonstechniek ging gebruiken. Met dit procédé componeerde hij de opera Karel V (1933), die echter vanwege zijn impliciete kritiek op de nazi's werd verboden. Krenek vluchtte naar Amerika waar hij experimenteerde met elektronica en aleatoriek en een hoogstpersoonlijke vorm van het serialisme ontwikkelde. In zijn nieuwe vaderland ging hij ook zijn rooms-katholieke geloof uitdragen in een schier eindeloze reeks geestelijke werken. Hoogtepunt hiervan vormen de Klaagzangen van de profeet Jeremia (1941-42), een van de schrijnendste koorwerken van de 20e eeuw waarin hij een synthese vond tussen Vlaamse polyfonie en twaalftoonsmuziek. Kreneks latere werken zijn introspectiever en persoonlijker, culminerend in het grootse oratorium Opus sine nomine (1980-88).

Oeuvre
23 opera's; 5 balletten; 68 orkestwerken, waaronder 13 (solo)concerten; 13 vocaal/orkestwerken; 40 koorwerken; 102 kamermuziekstukken; 7 elektro-akoestische werken.