is het bestanddeel van de dampkringslucht, hetwelk de ademhaling en de verbranding mogelijk maakt. Het is uit scheikundig oogpunt een element, teeken O (Gr. oxygenium = zuurvormer), atoomgewicht 16,000 (volgens definitie), rangnummer 8; kookpunt -183° C, smeltpunt -218,4° C; in gasvormigen toestand bestaat het molecuul uit twee atomen, O2.
Behalve van de edele gassen zijn van alle elementen verbindingen met z. bekend, de ➝ oxyden; vgl. ➝ Water. Z. maakt van de toegankelijke aardkorst ongeveer de helft uit, is dus het meest voorkomende element.
Het moet daarom eenigszins als een blamage voor de chemische techniek beschouwd worden, dat deze z. niet goedkooper kan voortbrengen dan door gefractionneerde distillatie van vloeibare lucht (prijs der z.: ca. 25 ct. per m3 of 18 ct. per kg). De verschillende chemische methoden om z. uit de lucht te winnen hebben het hiertegen moeten afleggen.
Alleen de electrolyse van water, uitgeoefend om waterstof te verkrijgen, levert nog z. als bijproduct. Z. wordt vnl. gebruikt in de ➝ knalgas-vlam.
Patronen van brandbare poreuze stoffen (kool, kurk) met vloeibare z. gedrenkt, vormen een sterk ontploffingsmiddel, terwijl ze na eenigen tijd (bij diefstal of na weigering) door verdampen van de z. geheel ongevaarlijk zijn. Z. wordt verder, gemengd met 5% ➝ koolzuur, gebruikt voor inademen bij ziekten of ongevallen en in geval van gevaarlijke of ontoereikende samenstelling van de atmosfeer (branden, groote hoogten).
Voor actieve z., vgl. ➝ Ozon. Zie ook ➝ Ademhaling en ➝ Zuurstoftoestel. Zernike.
