(Sp. verkleinwoord van het Spaansche plata = zilver) is een zilverkleurig edelmetaal, s.g. 21,4, hardheidsgraad 4 tot 6. Het vertoont weinig bindingsneiging tot andere elementen, is zuurbestendig en kan bij hooge temp. gesmeed en in de koude geplet, gebogen of tot fijne draden gerekt worden. Het komt vrijwel uitsluitend gedegen voor. Op primaire vindplaatsen in gesteenten, o.a. in duniet, maar meestal op secundaire plaatsen, waar de verweeringsproducten van de oorspr. gesteenten zijn opgehoopt.
Veelal uit Alluviale zanden gewonnen, door wasschen, afslibben en amalgameeren. Werd voor het eerst in 1735 in Brazilië gevonden, later in den Oeral, jongste ontdekking in Zuid-Afrika. Om zijn groote chemische bestendigheid en hoog smeltpunt kreeg platina een uitgebreide toepassing in laboratoria (kroezen, uitdampschalen), industrie (spindoppen in de kunstzijdenijverheid, spitsen van vulpennen, injectienaalden e.d.) en techniek (als katalysator voor de bereiding van zwavelzuur en salpeterzuur). Ook in de sieradenindustrie wordt platina gebruikt voor het zetten van bri l l anten, horlogekettingen e.d., waarbij men het echter dikwijls vervangt door het zgn. platiniet, een goedkoope ijzer-nikkellegeering.De productie bedroeg in 1870 1 500 kg en steeg tot 6 000 kg in 1900 en 8 300 kg in 1913. De prijs steeg nog sneller: van 250 gld. in 1870 tot 3 620 gld. in 1914, of het dubbele van den goudprijs. In dien tijd had Rusland met een productie van 7 800 kg practisch het monopolie. Gedurende den Wereldoorlog trad een sterke daling van de productie in, waardoor in 1920 de prijs vijf maal zoo hoog was als die van het goud. Sindsdien worden ook in Transvaal, Australië en Borneo groote hoeveelheden platina gewonnen. In 1935 verkreeg de International Nickel Cy. uit Canadeesch erts 4 000 kg platina als bijproduct. De Ver. Staten zijn de grootste verbruikers.
Palladium is vrijwel even bestendig als platina, maar veel witter van kleur; het wordt daarom wel gebruikt als materiaal voor schaalverdeelingen. Rhodium vindt toepassing als platina-rhodiumlegeering (90-10) in thermo-elementen voor zeer nauwkeurige metingen; de laatste jaren ook als dun galvanisch overtrek („verrhoden”). Osmium is korten tijd gebruikt in electrische gloeilampen, maar is tegenw. geheel door het goedkoopere en nog hooger smeltende wolfraam verdrongen; verder vindt het osmiumzuur (0s04) toepassing in de biologie als sterk conserveerend middel. Iridium wordt in het laboratorium gebruikt in die gevallen, waar het smeltpunt van platina nog te laag is. Ook wordt platina vaak met iridium gelegeerd om het mechanisch wat vaster te maken. Ruthenium is een goede zuurstofoverdrager en wordt o.a. als katalysator gebruikt.
Naam Teeken Atoomgewicht Rang nummer
