1° in eng er en zin, zie → Gezin (moederrecht).
2° In ruimeren zin wordt onder dit woord ook verstaan de moederrechtelijke cultuur (→ Cultuurkringen), waarvan verdere kenmerken zijn: primitieve hakbouw, maanmythologie (omdat de maan eveneens perioden bezit), vruchtbaarheidscultus, animisme met → masker dansen, offers aan Moeder Aarde, schedel cultus, huwelijksklassen (zie het art. → Huwelijk, sub III), menstruatieviering (→ Initiatie) en → couvade. Toen Bachofen (1861) eenmaal het bestaan van het moederrecht had aangetoond, ontstond de neiging om, vooral in aansluiting bij Morgan, het moederrecht te beschouwen als een noodzakelijken ontwikkelingstrap, dien alle volken gekend zouden hebben en wel in deze volgorde: promiscuïteit—moederrecht—vader recht (→ Drie-tredentheorie). Deze opvatting is echter onhoudbaar gebleken. Evenwel is het moederrecht zeer ver verbreid, zoowel in de praehistorie van Europa (boemerangcultuur, cueillettestadium), als thans nog bij de landbouwende volken in de andere werelddeelen (bijv. in Melanesië, West-Afrika, het Andesgebied en het bekken van Orinoco en Amazone). Tegenwoordig meent men deze verre verbreiding te mogen toeschrijven aan de geleidelijke en niet onderbroken uitbreiding van een cultuur, die tegen het einde van den IJstijd in het Zuiden van Azië ontstaan is (→ Cultuurhistorische kringen).
De hypothese van het m., bestreden door de sociologen Tylor en Spencer, vond aanhang bij Lubbock (Eng.), Letourneau en Durkheim en zijn school (Fr.) en Bastian (Duitschland). Marx heeft deze hypothese ingelijfd in zijn leer van het historisch materialisme en van daaruit is ze in wijden kring gepopulariseerd. De cultuurhistorie heeft uitgewezen, o.a. tegen Durkheim, dat de totemfamilie uitgesproken patriarchaal was. Ethnologen nemen wel aan, dat de hier en daar optredende geheime vereenigingen van mannen een reactie waren tegen den matriarchalen toestand.
Lit.: Bachofen, Das Mutterrecht (Stuttgart 1861); Morgan, Ancient Society (Londen 1877) ; SehmidtKoppers, Völker und Kulturen (Regensburg 1924). Zie ook → Cultuurkringen. Trimborn/Keulemans Voor het m. in Ned. -Indië, → Huwelijks- en erfrecht in Ned.-Indië.
