Zie plaat (vergelijk den index in kolom 831/832).
A) Naaldkant. In welk tijdperk de vervaardiging en het gebruik van k. het eerst voorkomt, is niet nauwkeurig vast te stellen. Waarsch. heeft de genaaide k. haar oorsprong in het open naaien (ajour) gevonden, terwijl de gekloste k. vermoedelijk haar ontstaan te danken heeft aan het knoop- en passement-werk. Een uit 1390 dateerend tractaat tusschen Brugge en Engeland, den uitvoer van k. regelend, bewijst, dat in dien tijd reeds k. vervaardigd werd. Men mag echter veilig veronderstellen met lacis te doen te hebben, omdat de eigenlijke k. eerst voorkomt op portretten uit de 16e eeuw. Onder lacis verstaat men een linnen weefsel, waaruit door uithalen van lengte- en breedtedraden een netwerk is ontstaan. Dit netwerk leidt tot omwoelen en doorstoppen, het „geborduurd lacis”, gevolgd door point coupé, waarbij aan het netwerk diagonaal gespannen draden worden toegevoegd als steun voor rosetten en cirkels. De overgang tot de echte k. wordt gevormd door het punto a reticella. Deze gelijkt op point coupé, heeft hetzelfde geometrisch ornament, doch wordt uitsluitend op gespannen draden gewerkt. Het punto a reticella wordt later eveneens point coupé genoemd ter onderscheiding van de k. met bloemornament, die point colbert genoemd worden.
Het point colbert wordt in Italië spoedig omgewerkt tot de krachtige, hoogopgewerkte soort: de Venetiaansche k. (punto a fogliamino). Punto rosalino of point de rosé is fijner van teekening. De brides en stokjes zijn versierd met sterretjes en hebben fijne picotjes boven op den vorm, en reliëf aangebracht. Het in dien tijd in Frankrijk vervaardigde point de France is bijna niet van de Venetiaansche te onderscheiden. De latere zijn dichter van teekening en vormen een gaasachtig netwerk, het typeerende van het point d’Alençon, die omstreeks de 18e eeuw de plaats van het point de France inneemt. Deze kantsoort behoudt nog wel den dicht gefestonneerden omtrek der motieven van de Ital. k., maar de teekening bepaalt zich tot een smalle randversiering met losse bloemmotieven op tullen grond. Deze tullen grond dankt zijn ontstaan aan de neiging tot inrimpelen en plooien van de kant. Het point d’Alençon heeft aanvankelijk een netwerk van wijde mazen, die later fijner worden. Zijn tullen fonds van verschillende wijdten toegepast, dan wordt het point d’Argentan genoemd.
Het point de Bruxelles is minder vast van omtrek en teerder van draad. Het heeft echter dezelfde kenmerkende afwisseling in het open werk.
B) Kloskant. De stijl had aanvankelijk veel overeenkomst met de genaaide kant. De uitvinding van de kloskant wordt aan Barbara Utmann toegeschreven. De eerste patroonboeken zijn in Italië gedrukt. Aanvankelijk heeft Italië de leiding. Later wordt België toonaangevend. De eerste kloskanten gelijken op het point coupé. De latere 18e-eeuwsche kenmerken zich door een eigen stijl, die zijn stempel drukt op de Valencienne, de Mechelsche, Binche e.a. De Valencienne heeft een vierkante, soms ronde maas en geen reliëf. De Mechelsche gelijkt de Valencienne, heeft echter kleine zeshoekige mazen. De Rijselsche, eveneens met de Valencienne overeenkomend, diende vnl. voor Hollandsche boerinnenmutsen. Chantilly was een kantsoort met motieven in rocaille-stijl (vazen en manden met bloemen), uitgevoerd in linnen, soms ook in zwarte zijde. Blonde werd aanvankelijk in ecruzijde geklost, later in diverse kleurschakeeringen. Wordt ook wel Spaansche k. genoemd. De groep Brusselsche k. is gedeeltelijk geklost, gedeeltelijk genaaid of geappliceerd op afzonderlijken grond. Aanvankelijk werden de mazen met de naald ingewerkt, later werden de baantjes geklost en de motieven opgebracht (application de Bruxelles), tot met de vervaardiging van de machinale tulle, ca. 1830, de voorkeur voor den met de naald gewerkten netgrond weer boven kwam. De laatste jaren worden in Ned. pogingen aangewend om tot een eigen kantnijverheid te komen, tot welk doel eenige kantscholen zijn opgericht. [I]J[/I]. Rutten.
Lit.: J. W. A. Naber, Oude en Nieuwe Kantwerken.
