Gezondheidsdienst - Nederland Rijks-, gemeentelijke of particuliere instelling, die over de gezondheidsbelangen der bevolking heeft te waken. In groote steden zijn geneeskundige en gezondheidsdienst (G.G.D.) tezamen gevoegd.
De oorsprong der eerste is te vinden in de verplichting der gemeenten om artsen aan te stellen voor de ➝ geneeskundige armverzorging. Dezen hebben tevens tot taak doodschouw en kostelooze inenting tegen pokken te verrichten.
Waar noodig, moeten zij gevraagde politiehulp verleenen. Deze artsen zijn, uit hoofde van hun werk, de aangewezen personen om voor het behoud of de bevordering van de volksgezondheid zorg te dragen.
Ze geven aan B. en W. adviezen op het gebied der volksgezondheid. Een G.G.D. is belast met het keuren van gemeente-ambtenaren en -werklieden, met het geneeskundig en hygiënisch schooltoezicht, de bestrijding van besmettelijke ziekten en ➝ volksziekten.
Een eigen laboratorium vergemakkelijkt het opsporen en bestrijden der bovengenoemde ziekten. Ten slotte vallen onder het werk van een G.G.D.: ➝ Eerste Hulp bij Ongelukken, ➝ gebrekkigenzorg, ➝ zuigelingen- en ➝ kleuterzorg, ➝ maatschappelijk werk en statistiek.Het plan districts-gezondheidsdiensten op te richten (min. Aalberse, 1920) vond geen bijval (Tweede Kamerstukken, zitting 1920-’21, nr. 319). L i t.: L. Heyermans, Gem. Gezondheidszorg in Ned.
Botman.
België Voor België geldt dezelfde bepaling als voor Ned. In België hangt de centrale g. af van het min. van Binnenl. Zaken. Hij heeft o.m. in zijn bevoegdheid het onderzoek naar de voorbehoedingsmiddelen tegen zekere zgn. sociale ziekten (Fr.: prophylaxie sociale), w.o. de tuberculose, de kanker en de geslachtsziekten. Eveneens houdt hij zich bezig met de prophylaxe der besmettelijke ziekten, het medisch schooltoezicht, de inspectie van de voedingswaren, de bestrijding van de krotwoningen, de reglementeering van den handel in verdoovingsmiddelen, de voorbereiding van de wetten en besluiten betrekking hebbende op de openbare gezondheid, enz.
Naast den centralen dienst bestaan er gemeentelijke g. Krachtens art. 8 van de Grondwet en krachtens de art. 75 en 78 van de gemeentewet hebben de gem. inderdaad het recht reglementen te treffen voor al wat van gem. belang is, dus ook voor de bevordering en de beveiliging van de openbare gezondheid in hun gebied. Ze zijn daarenboven belast met het uitvoeren van zekere wetten op de openbare gezondheid, zoo bijv. tot voorkoming of bestrijding van de epidemische ziekten, van de epidemische veeziekten, van de razernij enz. Voor dit alles kunnen zij een gemeentelijken g. oprichten, waarvan de omvang zal afhangen van het belang der gemeente.
Ook moet er op gewezen worden, dat zekere openbare instellingen, vnl. de commissiën van openbaren onderstand, een g. kunnen inrichten. ➝ Geneeskundige armverzorging. Eindelijk zijn nog te vermelden de prov. en gem. geneesk. commissies, opgericht door de wet van 12 Maart 1818 en die in hunne bevoegdheid hebben het toezicht op al wat de openbare gezondheid aanbelangt; zij zijn ook belast met het vaststellen van de maatregelen, die tijdens epidemische ziekten moeten getroffen worden. Van particulier initiatief, doch gesteund door de regeering, is te vermelden het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn. Rondou.
