Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 25-07-2019

Experiment

betekenis & definitie

Experiment - (Lat. experiri = beproeven, onderzoeken), letterl.: proefneming. Vooral met het doel een wetenschappelijk onderzoek in te stellen.

Men heeft o.a.:Experimenteele psychologie, die nl. op experimenten gebaseerd is; door velen vereenzelvigd met de ➝ empirische psychologie. Onder e. in de experim. psychol. verstaat men de systematische waarneming van een psychisch proces in zich zelf of in anderen, al dan niet gepaard met het gebruik van instrumenten. Zij onderscheidt zich van de gewone waarneming daarin, dat de proefleider het proces naar believen te voorschijn roept en herhaalt, door het bepaald arrangeeren van de omstandigheden of voorwaarden, waaronder het verschijnsel zal plaats hebben. Door ieder dier factoren beurtelings te veranderen en de andere constant te laten ziet hij, welken invloed daardoor het verschijnsel ondergaat. Wanneer mogelijk tracht men tot een quantitatieve bepaling of meting te komen, bijv. hoeveel tijd of hoeveel herhalingen er noodig zijn om een rij zinlooze lettergrepen van bepaalde lengte en onder bepaalde omstandigheden zonder fouten te herhalen.

Experimenteele muziekpaedagogiek. Hieronder verstaat men een vorm van onderzoek naar begaafdheid en middel tot haar ontwikkeling, die zich aansluit bij de experimenteele psychologie. Wilhelm Heinitz, een der promotors der e. m. wendt het schrijven met de linkerhand en ook het schrijven met beide handen tegelijk aan (ieder een afzonderlijken tekst), om de zelfstandigheid van linker- en rechterhand bij het klavierspel te bevorderen.

Lit.: H. Meiszner, Zur Entwicklung des musikalischen Sinnes beim Kind (Berlijn 1915); Fr. Brehmer, Melodie-auffassung....des Kindes (Leipzig 1925); Kurt Johnen, Neue Wege zur Energetik des Klavierspiels (1928).

Experimenteele geneeskunde. Behalve de waarneming en de daarop gebouwde redeneering is ook de proefneming, het experiment, de groote bron van kennis voor de geneeskunde. Claude Bernard, de vader van de experimenteele physiologie, Pasteur, de grondlegger van bacteriologie en serologie, Ehrlich, vooraanstaand in de chemotherapie, hebben de experimenteele methode groot gemaakt. Bijna alle werkingen van vaccins en sera worden eerst op dieren beproefd; het verwekken van gezwellen als kanker bij dieren behoort tot de belangrijkste experimenten; de werking van antiseptische middelen wordt steeds eerst door het experiment beproefd; eveneens de vitaminen. Bij een experiment tracht men den natuurlijken toestand zoo goed mogelijk na te bootsen, anderzijds tracht men de verhoudingen zoo eenvoudig mogelijk te maken. Het moeilijkst is dit met de organotherapie; de genezing door extracten van verschillende organen, als de lever, de maag en de vele klieren met inwendige afscheiding.

Hoewel de weg meestal gewezen wordt door de klinische waarneming, is de uitbouw meestal niet mogelijk zonder experimenten. De chronische ziekten en de constitutieziekten zijn veel moeilijker voor het experiment toegankelijk: in het algemeen echter is het karakter van de tegenwoordige geneeskunde voor een groot deel experimenteel.