Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 25-07-2019

Examen

betekenis & definitie

Examen - is het schriftelijk of mondeling ingesteld onderzoek naar de kennis of kunde van een leerling in bepaalde wetenschappen of vakken. Het geeft, na welslagen, bevoegdheid tot verdere studie (toelatings-, overgangsexamen) of sluit de studie met een getuigschrift van bekwaamheid af (eindexamen).

Vooral in het onderwijs, lager zoowel als middelbaar en hooger, is het e. het gewone middel om de bekwaamheid der leerlingen vast te stellen.Er bestaat groot verschil van inzicht over het nut en de noodzakelijkheid van het e. De voordeelen zijn: het vooruitzicht van een e. is een sterke prikkel tot ijver en zelfwerkzaamheid; de leerstof wordt dikwijls herhaald en daardoor vaster ingeprent; ook al neemt men niet heel de examenstof als parate kennis in het leven mee, de herinnering, die daarvan achterblijft, is toch een krachtig hulpmiddel voor latere vernieuwing van kennis. Daarnaast staat het sociale belang, dat het e. een bewijs is van geschiktheid voor verdere studies, voor ambten e.d. Nadeelen van het e. zijn: Het kan nooit de geheele kennis van den leerling onderzoeken en zijn uitslag hangt dus gedeeltelijk van het toeval af; dikwijls brengt het e. den candidaat in een toestand van spanning, waardoor hij zich niet vrij kan uiten en dus geen juisten indruk geeft van zijn kennen of kunnen; het aanleeren, en zelfs het onderwijzen, van een vak, waaraan examen is verbonden, geeft al te dikwijls aanleiding tot africhting en oppervlakkigheid, zonder dat de leerling zich het geleerde werkelijk eigen maakt. Daarom zijn tegen een overdreven examencultuur in de laatste jaren veel klachten ontstaan. Overdrijving en overschatting van het e. bestaat zonder twijfel, en een herziening van examenmethode is niet onredelijk.

Doch examineeren is een kunst, en waar deze paedagogische kunst eerlijk betracht wordt, zullen de paedagogische en didactische voordeelen van het examen grooter zijn dan de nadeelen. Zeker is, dat vooralsnog, ondanks veel tegenstand tegen het instituut en pogingen om langs anderen weg hetzelfde doel te bereiken, het e. nog steeds in het onderwijs het gewone middel blijft om de bekwaamheid van den candidaat te beoordeelen. G. Lamers.