Deurne - 1° gem. in de prov. Noord-Brabant, ten O. van Helmond aan de Limb. grens; ong. 11 500 inw., bijna allen Kath.; opp. 12 239 ha.
Het bestaat uit zeven parochies: Deume, Zeilberg, St. Joseph-parochie, Neerkant, Helenaveen, Liessel en Vlierden. De bewoners leven vooral van landbouw, veeteelt, tuinbouw en industrie (veenderij en turfstrooiselfabriek, textielfabrieken, steenbakkerijen en ringsteenovens, betonindustrie). Op organisatorisch gebied kan D. als een voorbeeld gelden; vooral de Kath. Boerenbond ontwikkelt er een groote actie: uitgebreide pakhuizen, loodsen voor meststoffen enz. Er is veel natuurschoon: het Zandbosch, de Hees, de Baarschot, de Hoeven, de veenderijen en het dorp Helenaveen.
D. heeft twee kasteelen: het groot en het oud of klein kasteel; verder een oud kasteeltje (thans boerderij) onder Vlierden op de Baarschot. In 1837 werd op de hei een praehistorische begraafplaats ontdekt. Later werd in het veen een verguld zilveren Romeinsche helm van een officier uit den tijd van Constantijn den Grooten opgedolven (berust in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden). In D. werd begonnen met de stelselmatige vervening van de Peel: in 1853 kochten Jan en Nicolaas van de Griendt uit Den Bosch en G. J. W. Carp uit Arnhem 610 bunder veen van de gem. D. en kregen verlof van de regeering, een kanaal vanuit de Noordervaart door dit veen te graven. Aan deze Helena-vaart ontstond de kolonie Helenaveen, genoemd naar de echtgenoote van den pionier Jan van de Griendt, Helena Panis.
Veel werd verveend en later ontgonnen, vooral tot tuinbouwgrond. De gem. Deume begon ook; groef een kanaal evenwijdig met de Helena-vaart, het Deurnsche Kanaal genoemd. Ook werd veel heide ontgonnen; vanuit D. een krachtige actie, om de geheele Peel in cultuur te brengen. Peel. v. Velthoven.
2° D. Belg. gem. in de prov. Antwerpen, op 4¹/₂ km van de stad Antwerpen (II, 612 B3). Opp. 1 427 ha, ruim 45 000 inw. D. bevat de volgende wijken: Centrum, Noord, Zuid, Ruggeveld, Kerkeveld, Silsburg. Zandgrond. Rivieren: Groote en kleine Schijn.
D. werd van Borgerhout gescheiden in 1836. Landbouw, brouwerijen, stokerijen, tapijten en conserven. D. is een dekenaat: St. Fredeganduskerk (1845), en bezit 6 parochiën. Paters van het H. Hart. Z. Annunciaden v. Huldenberg.
D. werd in de 7e eeuw door St. Amandus gesticht. St. Willibrordus bewoonde in de volgende eeuw het klooster van Deume. Versterkte plaats op het toenmalig bevaarbaar Schijn, tijdens de M.E. In de 14e eeuw werd de eigendom van D. door de abdij van Eename aan de St. Michielsabdij van Antwerpen verkocht.
In 1579: slag v. D. tusschen de Spaansche legers en die van de Staten-Generaal. Romeinsche Oudheden ontdekt. Kasteelen: Rivierenhof, eigendom der provincie A., 87 ha, publiek park, stijl Le Nôtre, 17e eeuw; Sterckhof (hersteld) Museum van Vlaamsch economisch en cultuurleven door de eeuwen heen, Boekenberg (gemeentepark), Lackbors, puinen van Gallifort en Lanteemhof. Vlieghaven; stadion van Antwerp Football Club. Striels.
3° Gem. in Belg. Brabant (VI 96 F 1); ten N. van Diest; ruim 600 inw., Katholiek; opp. 638 ha; landbouw.
4° [Fr.: Tourinnes-la-Grosse (Groot-Deume), ter onderscheiding van Tourinnes-Saint-Lambert], gem. in Waalsch-Brabant, op de taalgrens (VI 96 E3); opp. 874 ha, 1000 inw.; landbouw; interessante kerk uit de 13e eeuw met zwaren toren.
