Deskundigen - (Recht) zijn technici, die door de belanghebbenden of door de rechters worden aangesteld ten einde advies te verstrekken in zaken, die zonder die voorlichting moeilijk te beoordeelen zijn. D. zijn niet te verwarren met scheidsrechters (→ Arbitrage): de scheidsrechter beslist zelf, terwijl de taak van den d. zich beperkt tot het geven van een mondeling of (meestal) geschreven verslag, waarvan het besluit voor den rechter niet bindend is.
Ned. In het burgerlijk proces kan de rechter, op verzoek van partijen of ambtshalve een deskundig onderzoek bevelen. D. worden benoemd ten getale van drie. Zij worden door partijen in gemeen overleg aangewezen, of, indien geen overeenstemming bereikt wordt, door den rechter. Partijen kunnen echter ook verzoeken, dat met één deskundige zal worden volstaan. De benoemde d. zijn niet verplicht hun benoeming te aanvaarden, maar hebben zij eenmaal den eed afgelegd, dan moeten zij verder ook hun taak volbrengen (art. 229 Rv.).
In het strafproces kunnen d. in het → vooronderzoek worden benoemd door den rechtercommissaris ambtshalve of op vordering van den Officier van Justitie of verzoek van den verdachte. De verdachte is bevoegd zijnerzijds d. aan te wijzen om het verslag der door den rechtercommissaris benoemde d. te onderzoeken. Bij het onderzoek ter terechtzitting kan de rechtbank op hun schriftelijk uitgebrachte verslagen recht doen, kan hen ook mondeling hooren of het hooren van nieuwe d. bevelen. De benoemde d. zijn verplicht de van hen gevorderde diensten te bewijzen.
Stoop /Kleene.
België. De rechtbanken kunnen een deskundigenonderzoek bevelen, hetzij ambtshalve, hetzij op verzoek van de partijen. Het hiervoren voor het Nederlandsch burg. procesrecht gezegde geldt ook voor België. De partijen kunnen de aangestelde d. wraken wegens feiten of omstandigheden, die omtrent de onpartijdigheid of de onafhankelijkheid van de d. twijfel doen ontstaan. Alvorens hun onderzoek te beginnen, of daarna, doet de d. den eed, behalve wanneer hij daarvan door de partijen wordt vrijgesteld.
In burgerlijke zaken moet het deskundigenonderzoek geschieden in aanwezigheid van de partijen, of nadat deze behoorlijk werden opgeroepen. Deze regel geldt in België niet bij het vooronderzoek in strafzaken, en het deskundigenonderzoek kan alsdan geschieden buiten de aanwezigheid van den verdachte, beklaagde of beschuldigde. De d. maken van hun bevindingen een met redenen omkleed verslag op, dat op de griffie van de rechtbank wordt neergelegd. Voor het Hof van → Assisen in België moet de gansche rechtspleging mondeling geschieden en zal dus de d. worden opgeroepen om aldaar over zijn onderzoek een gesproken uiteenzetting te geven.
De kosten van het deskundigenonderzoek komen ten laste van de partij, die in het ongelijk wordt gesteld. Meestal vorderen de d. vanwege de partij, die het initiatief van het onderzoek neemt, een voorschot of provisie.
Lit.: België : W.B. v. Burg. Rv.; art. 302-323 ; 429431 ; 41-43; Wb. v. Strafv.: art. 43-44; Répert. prat. Droit beige s.v. Expert, Expertise.
V. Dievoet.
