Compagnie du saint sacrement - genootschap van priesters, maar hoofdzakelijk van leeken, gesticht in 1630 door Henri de Lévis, hertog van Ventadour, om „alle mogelijke goed tot stand te brengen, en alle mogelijke kwaad te voorkomen”. Spoedig telde het de élite van Frankrijk tot zijn leden en werd door geestelijke en wereldlijke autoriteiten gesteund.
Het bestuur zetelde te Parijs; daar het genootschap geheim was, handelde ieder lid naar buiten in eigen naam. Niettegenstaande alle mogelijke voorzorgen werd zijn streven toch langzamerhand ruchtbaar.
Zijn arbeidsterreinen en de personen, over wie zijn zorgzaamheid zich uitstrekte, waren de hospitalen, gevangenissen, zieken, geheime armen; maar ook de magistraten, rechtbanken, maatschappelijke instellingen: „om de menschen van de zonde af te houden, zooveel mogelijk de ondeugden te onderdrukken, en alles te beschermen wat ter eere Gods geschiedt”. Later was het parochiaal georganiseerd, had voorraadsmagazijnen, toevluchtshuizen voor vagebonden en ziekenhuizen. Arbeiders werden volgens beroepen georganiseerd. Het publieke leven stond onder voortdurende controle, zelfs het leven van den clerus en de kerkelijke diensten. Vooral ook trad het streng op tegen alle ketterij.
Niet steeds werd de noodige voorzichtigheid in acht genomen. Vandaar ontstond in 1660 een hevige tegenstand, sprak men van inquisitie (cabale des dévots) en nam het parlement maatregelen, die leidden tot een ontbinding der compagnie. Enkele ondernemingen en werken op charitatief en godsdienstig gebied bleven afzonderlijk voortbestaan.
L i t.: R. de Voyer-d’Argensen, Annales de la C. d. S. S. (Parijs 1900); Yv. de la Brière, Ce que fut la cabale des dévots (Parijs 1906).
J. Sassen.
