Catharina van alexandrië - Heilige, maagd en martelares, een der meest vereerde heiligen in de Oostersche en Westersche Kerk, leefde in de 4e eeuw. In de kalendaria en martyrologia der eerste zeven eeuwen komt haar naam niet voor, zoodat wij weinig met zekerheid weten. Over haar juiste afkomst, naam, enz. loopen de meeningen sterk uiteen.
Volgens de legende was C. een voorname geleerde jonkvrouw uit Alexandrië, die 18 jaar oud het Christelijk geloof op zoo’n heldere en overtuigende wijze verdedigde tegen vijftig heidensche wijsgeeren, die door keizer Maxentius bijeengeroepen waren om haar strikvragen te stellen, dat allen zich bekeerden en nog vóór C. den marteldood ondergingen op den brandstapel. Zij zelf zou gefolterd worden op een rad met scherpe punten, maar op haar gebed brak het foltertuig en zij werd onthoofd. Engelen brachten haar lichaam naar den berg Sinaï, waar het begraven werd. Aldus de vrome overlevering.
Rond 800 ontdekte men haar graf, dat weldra een zeer gezochte bedevaartsplaats werd. Van hieruit is door de pelgrims, die den Sinaï bezochten, haar vereering verspreid. Tot bescherming van haar graf en de vrome pelgrims, die dit kwamen bezoeken, ontstond zelfs een ridderorde van de H. Catharina.
De hagiographie staat hier voor een merkwaardig probleem. Berust de zeer verspreide en hooge vereering der heilige alleen op sage- en legendevorming? Dit is moeilijk aan te nemen, maar geschiedkundige gegevens ontbreken ten eenenmale. Zij behoort tot de 14 zgn. „Noodhelpers”. In den loop der eeuwen werden een onnoemelijk aantal kerken, kapellen en altaren aan haar toegewijd. De Parijsche faculteit der vrije kunsten, waartoe in de M. E. de wijsbegeerte hoorde, koos haar tot beschermheilige. Sindsdien is C. de patrones der wijsbegeerte.
Nog lang na de Hervorming was zij aan meerdere Protestantsche universiteiten, o.a. Wittenberg en Tübingen, in hooge eere en werd haar feestdag plechtig herdacht. In sommige diocesen van Frankrijk werd deze zelfs als verplichte feestdag gevierd. Tegenwoordig vieren te Parijs de Midinettes of Cathérinettes (de ateliermeisjes der groote modehuizen) den feestdag van Sainte Cathérine met een plechtige H. Mis, waarna de dag met allerlei festiviteiten gevuld wordt. C. is ook de patrones der wagenmakers en molenaars. Feestdag 25 Nov. (bij de Armeniërs 27 Maart). ➝ Caterina (Van Sinte).
Lit.: H. Knust, Geschichte der Legenden der hl. K. v. A. und der hl. Maria von Aegypten (Halle 1890); E. Klostermann en E. Seeberg, Die Apologie der hl. K. (1924); H. Brémond (Parijs 1917).
Voorstelling in de kunst. De patrones van philosophen, molenaars en wagenmakers, voorgesteld als koninklijke jonkvrouw met een rad (soms gebroken), een zwaard, een palm en (of) een boek, met den voet op een neerliggenden keizer, met een klein (dubbel) kruis. Zij wordt verder afgebeeld met de H. Barbara. Een geliefkoosde voorstelling van de middeleeuwen is haar mystiek huwelijk met het Kindje Jesus. Haar leven en haar marteling zijn veelvuldig in beeld gebracht.
