Cabet - Etienne, Fransch communist; * 1 Jan. 1788 te Dijon, † 8 Nov. 1856 te St. Louis.
Onder leiding van den opvoedkundige Jacotot werd C. onderwijzer, en studeerde dan in de medicijnen en in de rechten; tijdens de Juli-revolutie werd hij procureur-generaal, en als democraat gekozen tot lid van de Kamer der afgevaardigden; zijn ideaal was het vestigen der republiek, hij publiceerde een heftig geschreven Geschiedenis der Revolutie van 1830 en redigeerde het blad Le Populaire, waarin hij zijn democratische idees verspreidde; na den opstand van April 1834 vluchtte hij naar Londen. Door de Utopia van Thomas Morus beïnvloed, trachtte C. een oplossing te vinden van de maatschappelijke problemen, want nu moest volgens hem niet meer de democratische republiek, maar de welvaart van het volk het doel zijn van het democratisch streven. C. poogt dan een oplossing te geven op grond van het communisme; maar deze gemeenschap van het leven, van goederen en arbeid moest niet door geweld, maar door overtuiging en door de kracht der openbare meening tot stand komen. In dien zin schrijft hij in 1840 zijn: Voyage en Icarie, een staatsroman, die dienen moest als reclame voor een communistischen staat; door zijn populairen stijl moest deze roman op de massa inwerken. Het eerste deel bevat de beschrijving van Icarië, een natie van vijftig millioen zielen, als gemeenschap georganiseerd.
Een gefingeerd dagboek beschrijft het land, met heerlijke steden, waar de heele bevolking aan het werk is, waar nergens armoede heerscht; die maatschappij kent geen persoonlijk eigendom, geen geld, geen handel, geen standsverschil, ieder is nationaal arbeider; de staat, de gemeenschap is de eenige ondernemer, die alles regelt en de opbrengst verdeelt naar ieders behoefte. Van opvoeding en onderwijs zal de orde in de communistische maatschappij afhangen; de gelijkheid wordt in de scholen, waar coëducatie en coïnstructie wordt toegepast, aan de kinderen ingeprent en streng doorgevoerd. Onderscheidingen en belooningen worden afgeschaft, de straffen worden uitgesproken door de kinderen zelf als jury, onderling onderwijs wordt bevorderd, niet woorden, maar zaken worden onderwezen, Grieksch en Latijn zijn afgeschaft. Met de regels voor het onderwijs gaan hand aan hand die voor hygiëne, de physieke opvoeding van het volk; lijken worden beschikbaar gesteld voor dissectie en dan verbrand.
Het tweede deel bevat een betoog, hoe een volstrekte gemeenschap kan ontstaan uit den tegenwoordigen toestand. C. laat Dinarus beschrijven hoe in Icarië een zegenrijke revolutie plaats had onder leiding van den dictator Icar en hoe het gemeenschappelijk leven werd ingevoerd. Vóór de revolutie, waarmede de heilstaat begint, heerschten de ellendigste toestanden; de dictator Icar vaardigt dan een 50-jarenplan uit, welke voorloopige organisatie de invoering van het volle communisme moet voorbereiden. In het derde deel wordt het communisme in een soort catechismus, in vragen en antwoorden, samengevat en tegen opwerpingen verdedigd.
In Frankrijk teruggekeerd schreef Cabet: Le vrai Christianisme suivant Jésus Christ, waarin hij wil aantoonen, dat de beginselen van het communisme niets anders leerden dan de voorschriften van het eerste Christendom, wijl dit de godsdienst was der broederschap en der gelijkheid, wijl er gemeenschapszin heerschte en het een godsdienst was voor de ongelukkigen. Op aandringen van verscheidene arbeiders trachtte C. zijn communistisch plan te verwezenlijken op Texas en zond daarheen emigranten, maar dit plan eener volledige gemeenschappelijke huishouding viel door allerlei teleurstellingen in duigen. Te Nauvoo beproefde C. met 280 volgelingen een nederzetting, gaf hun een grondwet, maar werd ten slotte door zijn eigen gemeenschap uitgeworpen.
Werken: Voyage en Icarie (Parijs 51848); Comment je suis communiste et mon crédo communiste (Parijs 1840); Almanach Icarien; Le vrai christianisme suivant Jésus Christ (Parijs 1847); Réalisation d’Icarie. Nouvelles de Nauvoo (Parijs 1849).
Lit.: F. Bonnaud, Cabet et son oeuvre (1900); J. Proudhommaux, Icarie et son fondateur Etienne Cabet (1907); H. P. G. Quack, De socialisten, personen en stelsels (III, Fransche communisten).
“M. Verhoeven.
”
