Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 20-03-2019

Bonaparte

betekenis & definitie

Bonaparte - Adellijk geslacht op Corsica, oorspronkelijk afkomstig van Florence. (Voor nog in leven zijnde personen, → Napoleoniden.)

I. 1° Carlo Maria, vader van Napoleon I. * 29 Maart 1746 te Ajaceio, ✝ 24 Febr. 1786 te Montpellier. Studeerde te Pisa in de rechten. Huwde met Maria Laetitia Ramolino (1764). Nam deel, als adjudant van generaal Paoli, aan den Corsicaanschen opstand tegen het Fransch gezag (1768—’69), doch onderwierp zich weldra, zag zijn geslacht opgenomen onder de 400 Corsicaansche familiën, die in 1771 als adellijk werden aangewezen, en vervulde na 1773 verschillende rechterlijke en bestuursfuncties.

Lit.: F. Masson, Napoléon et sa familie (4 dln. Parijs 1897—1900); W. Geer, Napoleon and his family; the story of a Corsican clan (Londen, sedert 1927).

2° Maria Laetitia Ramolino, echtgenoote van Carlo Maria. * 24 Aug. 1760 te Ajaccio, ✝ 2 Febr. 1836 te Rome. Behoorde tot een patricisch geslacht en onder-650 Bonaparte scheidde zich zoowel door schoonheid, als door gezond verstand en vastheid van karakter. Bleef na den dood van haar man met acht kinderen in zeer bekrompen omstandigheden achter. Moest, toen Corsica zich in 1793 onder Engelsche heerschappij stelde, wegens haar Fransche sympathieën het eiland verlaten, begaf zich naar Marseille en vervolgens naar Parijs (1796).

Gedurende ’t keizerschap van haar zoon, op wien zij zeer fier was, voerde zij den titel van Madame Mère, had een paleis en een hofhouding, doch bleef niettemin de eenvoudige vrouw van voorheen. In 1814 volgde zij Napoleon in ballingschap op Elba. Na Waterloo vestigde zij zich te Rome en trachtte, door bemiddeling van Pius VII, haar zoon behulpzaam te zijn.

Lit.: zie onder 1° ; Larrey, Madame Mère (2 dln. Parijs 1892). Lousse Uit het huwelijk der beide vorigen sproten 13 kinderen, waarvan 5 jong stierven; de overige waren:

1° Carolina, * 1782, ✝ 1839 te Florence. Zij huwde Murat, was geestelijk zijn meerdere; gepassioneerd heerschzuchtig; vol jaloezie tegen Joséphine, drijft zij Napoleon tot echtscheiding. Om de kroon van Napels (1807) te behouden, intrigeert zij bij Metternich en brengt Murat tot verraad jegens Napoleon (1813). Na den dood van Murat door de Eng. naar Triest gebracht; leefde er als gravin van Lipona.
2° Elisa, * 1777, ✝ 1820 bij Triëst. Huwt Bacciocchi, vorst van Piombino; 1805 prinses van Lucca en Piombino; 1809 groothertogin van Toscane. Prachtlievende beschermvrouw van kunstenaars (Paganini, Benvenuti, Canova), heet daarom wel „Semiramis van Lucca”. Leeft na 1814 te Santo Andreo bij Triëst als gravin van Compigniano.
3° Jérôme, zie onder II.
4° Joseph, zie onder III.
5° Louis, zie onder IV.
6° Lucien, zie onder V.
7° → Napoleon I. Over den zoon van dezen: Napoléon François Charles Joseph, → Reichstadt (hertog van).
8° Pauline, * 1780, ✝ 1825 te Rome. Huwt Leclerc, volgt hem op expeditie naar San Domingo, waar Leclerc in 1803 sterft. Na terugkeer huwt P. op aandrang van Napoleon den Rom. Borghese, van wien zij meestal gescheiden leefde; kort voor haar dood verzoende zij zich met hem. P. volgde Napoleon naar Elba; de beschuldiging van een ongeoorloofde verhouding tot hem is onwaar. V. Claassen II.

Jérôme, broer van Napoleon I. * 1784, ✝ 1860 te Saint-Denis. Eerst marine-officier; huwt te Baltimore de Prot. miss Patterson (f 1879 in Philadelphia). Ondanks verzet van Pius VII laat hij zijn huwelijk op bevel van Napoleon, wiens gedweeë dienaar hij steeds was, ontbinden. In 1807 koning van Westfalen, huwt hij de Prot.

Gatharina van Wurtteraberg (✝ 1835). Om zijn verkwisting wel genoemd de Heliogabalus van Westfalen. Leeft na 1813 in Frankrijk; onder Napoleon III voorzitter van den Senaat. V. Claassen Kinderen uit zijn tweede huwelijk:

1° Mathilde Laetitia Wilhelmine, * 27 Mei 1820 te Triëst, ✝ 2 Jan. 1904 te Parijs. Gehuwd met den Russischen vorst Anatole Demidow, prins van San Donato (1840), van wien zij zich in 1845 liet scheiden. In 1871 zou zij, naar men beweert, in het geheim met den schilder Paupelin gehuwd zijn. Zij was in elk geval zelf een talentvolle kunstschilderes en exposeerde meermalen in den Parijschen Salon.

Wecken: Mémoires (sedert 1927).

Lit.: J. de la Faye, La princesse Mathilde (Parijs 1928).

2° Napoleon Joseph Charles Paul, bekend als Plon-Plon. * 1822, ✝ 1891; onder Napoleon III in Franschen staatsdienst, na den dood van den zoon van Nap. III (1879) hoofd der familie en kroonpretendent. Was gehuwd met Clotilde, dochter van Victor Emmanuel van Italië. Hun oudste zoon Victor, * 1862, gehuwd met Clementine van België, handhaafde de aanspraken zijns vaders; ✝ 1926 te Brussel.

Louis, zoon van Victor en Clementine, * 1914 te Brussel, is sedert 1926 drager der aanspraken van het geslacht Bonaparta. Studeerde aan de universiteit te Leuven. Lousse III Joseph (Giuseppe), oudste broeder van Napoleon I. * 7 Jan. 1768 te Corte (Corsica), ✝ 28 Juli 1844 te Florence. Studeerde aan het seminarie te Autun en vervolgens in de rechten te Pisa. Advocaat te Ajaccio (1788). Reeds omstreeks 1795 en vooral na 18 Brumaire begon hij een politieke rol te spelen: hij leidde o.a. de onderhandelingen, die het handels- en vriendschapsverdrag met de V. S. van Amerika (1800), het vredesverdrag van Lunéville (1801), het Concordaat van 1801 en den vrede van Amiens (1802) voorafgingen.

Onder het keizerrijk werd hij achtereenvolgens benoemd tot voorloopig erfgenaam van de kroon in Frankrijk (1804), plaatsvervanger van den keizer in Frankrijk (1805), koning van Napels (1806— ’08) en koning van Spanje (1808—’13). De hoedanigheden van een heerscher bezat hij echter niet en ondervond bovendien de onverzoenlijke vijandschap van het Spaansche volk, dat hem als wettigen vorst niet wilde erkennen. Toen hij gedwongen werd het Pyreneesch schiereiland te verlaten, ontving hij te Parijs het ambt van luitenant-generaal van het keizerrijk en commandant der nationale garde; leidde, echter met weinig beleid en kracht, de verdediging der Fransche hoofdstad (1814). Na Waterloo leefde hij in de Vereenigde Staten onder den naam van graaf de Survilliers en na 1841 te Florence. Zijn stoffelijk overschot werd in Juni 1862 in den Dôme des Invalides te Parijs bijgezet.

Uit J.’s huwelijk in 1794 gesloten met Julie Marie Clary (* 26 Dec. 1777 te Marseille, ✝ 7 April 1845 te Florence), dochter van een rijk koopman en schoonzuster van Bernadotte, werden twee dochters geboren:

1° Zénaïde Charlotte Julie, *8 Juli 1801 te Parijs, ✝ 8 Aug. 1854 te Napels, in 1822 gehuwd met Charles, zoon van Lucien Bonaparte;
2° Charlotte Napoléone, * 31 Oct. 1802 te Parijs, ✝ 3 Maart 1839 te Sarzana, in 1827 gehuwd met Napoléon Louis, tweeden zoon van Lodewijk B., koning van Holland.

Werken van Joseph B.: Mémoires et correspondance politique et militaire, uitg. door Du Casse (10 dln. 1853—’54; nieuwe druk 1856—’58); Lettres d’exil (uitg. Fleischmann, 1912).

Lit.: → Bonaparte (Carlo Maria); Atteridge, Napoleons brothers (1909). Lousse IV. Louis, broer van Napoleon I. * 1778, ✝ 1846 te Livomo. Studeert aan de Ecole Milit. te Chalons; ongelukkig huwelijk met Hortense de Beauharnais, gedeeltelijk te wijten aan L.’s karakter. Koning van Holland 1806—’10; wil zelfstandig regeeren, maar komt daardoor in strijd met Napoleon, vooral omdat hij het Continentaal Stelsel slap toepast.

Leeft na 1810 in Bohemen als graaf van St. Leu. Over zijn regeering, → Nederland. V. Claassen Kinderen:

1° Napoleon Louis, * 1804 te Parijs, ✝ 1831 te Forli (Ital.). 1807 kroonprins van Holland, 1809 groothertog van Kleef en Berg, verbleef na 1815 in Zwitserland en Italië, werd lid van de Carboneria en nam met zijn jongeren broer deel aan de revolutionnaire beweging in de Romagna (1831). Gehuwd in kinderloozen echt met Charlotte, dochter van zijn oom Joseph B. Schreef een Histoire de Florence (Parijs 1833).

Lit.: G. Sforza, Un fratello di Napoleone III morto per la liberta d’Italia Ucca 1920).

2° Charles Louis Napoleon, → Napoleon III. De zoon van dezen uit zijn huwelijk met Eugénie de Montijo was:

Eugène Louis Jean Joseph, bijgenaamd Loulou,*16 Maart 1856 te Parijs, ✝ 1 Juni 1879 bij Oeloendi (Zoeloeland). Maakte onder den Fransch-Duitschen oorlog den slag bij Saarbrücken mede (2 Aug. 1870). Vluchtte naar Engeland, waar hij aan de militaire academie te Woolwich studeerde (1872—’75). Noemde zich sedert 1873 graaf van Pierrefonds.

Nam na den dood zijns vaders, onder voogdijschap van den gewezen minister Rouher, de leiding der Bonapartistische partij op zich en werd in 1874 door deze partij als Napoleon IV erkend. In Febr. 1879 sloot hij zich aan bij de Engelsche expeditie naar Zoeloeland en werd op een verkenningstocht door de inlanders gedood. Een gedenkteeken werd voor hem te Westminster opgericht.

Lit.: Barlee, Life of the prince imperial of France (1880); A. Filon, Le prince impérial. Souvenirs et documents, 1856—1879 (Parijs 1912); O. Aubry, L’impératrice Eugénie (Parijs 1931). Lousse Lucien, broer van Napoleon I. * 1775, ✝ 1840 te Viterbo. Strijdlustig revolutionnair; noemt zich Brutus; fourier in het Fr. leger; werkt als voorzitter van den Raad der Vijfhonderd mee aan staatsgreep van Brumaire; daarna minister van Binnenl. Zaken.

Was voor Nap. een „enfant terrible” en wilde naast hem regeeren; daarom verwijderd als gezant naar Madrid. Hij verzamelt daar een groot vermogen, keert terug in 1803 en huwt Alexandre Bleschamp. Om Nap.’s heftig verzet tegen dit huwelijk vestigt hij zich te Rome. Door Pius VII benoemd tot prins van Canino.

V. Claassen Kinderen: 1° Charles Lucien Jules Laurent, prins van Canino, * vóór het huwelijk der ouders 1803 te Parijs, ✝ 1857 aldaar. Deze huwde 1822 zijn nicht Zenaïde, dochter van Joseph B. Maakte zich bekend door zijn geschriften over dierkunde, vooral vogelkunde, en zijn deelneming aan de liberale en nationale beweging in Italië. Na de vlucht van Pius IX naar Gaëta (1848), zetelde hij in het voorloopig bestuur der Rom. Republiek en in de Kamer van afgevaardigden (Jan.—Juli 1849). Vestigde zich 1850 te Parijs.

Voorn. werken: American ornithology or history of the birds of the U.S. (4 dln. Philadelphia 1825— ’33, 21876); Iconografia della fauna italica (3 dln. Rome 1832—’41); Conspectus systematicus mastozoologiae ornithologiae etc. (Leiden 1850); Conspectus generum avium (Leiden 1851—’57).

Lit.: R. Ferrari, II principe di Canino eil suo processo 1847—’48 (Rome 1926).

Charles Lucien had 8 kinderen, waarvan de meest bekende zijn Joseph Lucien, prins van Canino, * 1824 te Philadelphia, ✝ 1865 te Rome, politiek tegenstander van zijn vader te Rome; en Napoleon Charles, * 1839 te Rome, ✝ 1899 aldaar. Gehuwd in 1859 met prinses Maria Christina Ruspoli. Officier in het Fr. leger; neemt deel aan de tochten naar Algiers en Mexico en aan den Fransch-Duitschen oorlog. Hield zich steeds angstvallig buiten de politiek.

2° Louis Lucien, * 1813 te Thomgrove (Worcestershire), ✝ 1891 te Fano (It.). Legde zich vooral toe op vergelijkende taalstudie en op de studie van de Baskische taal. Lid van de Constituante (1848), van de Législative (1849) en van den Senaat (1852) in Frankrijk.

Werken: Specimen lexici comparativi omnium linguarum europaearum (Florence 1847); Parabola de Seminatore ex evangelio Mathaei in LXXII europeas linguas ac dialectos versa et romanis characteribus expressa (Londen 1857); Catalogue des ouvrages destinés k faciliter l'étude comparative des langues européennes (Londen 1858); Langue basque et langue franijaise (Londen 1862); Carte des sept provinces basques (1863); Le verbe basque (1869).

3° Pierre Napoléon, * 1815 te Rome, 11881 te Versailles. Had een buitengewoon avontuurlijk leven. Streed met de opstandelingen in de Romagna (1831), met Bolivar en Santander in Amerika, met Mohammed Ali in Egypte. Werd in 1836, op bevel van paus Gregorius XVI, ter dood veroordeeld, maar het vonnis werd in verbanning veranderd. Toen hij in 1848 eindelijk in Frankrijk mocht komen, nam hij dienst als officier in het leger, doch werd weldra afgezet.

Was vervolgens afgevaardigde van Corsica in de Constitueerende en Wetgevende Vergadering, doch toonde daar, ook na den staatsgreep van 2 December, democratische, ja, republikeinsche beginselen. Hij huwde te Brussel met de dochter van een Parijschen arbeider, Justine Eléonore Ruflin (1832—1905), om de twee kinderen die hij reeds bij haar had te wettigen. In 1870 werd hij wegens den moord op den journalist Victor Noir te Auteuil in een sensationeel proces betrokken, doch vrijgesproken; hij moest echter op bevel van den keizer Frankrijk verlaten. Hij verbleef te Brussel tot 1877, daarna in Engeland, en keerde eindelijk naar Frankrijk terug, waar hij bijna geheel vergeten en in kommervolle omstandigheden stierf.

Voorn. werken: Loisirs (1865); Sur la frontière du Rhin (1868) ; Souvenirs, traditions et révélations (Brussel 1876).

Lit.: J. de la Rocca, P.N.B., sa vie et ses oeuvres (Ajaccio 1867); id., Vie du prince P.B. (1815—'70), accompagnée du récit complet et inédit des faits qui ont précédé et suivi l'évènement d’Auteuil (Parijs 1870); Zévaès, L’affaire P.B. (Parijs, 1929).

Zijn zoon Roland Napoléon, * 1858 te Auteuil, ✝ 1924 te Parijs, diende eerst als luitenant in het Fr. leger, maar werd in 1886 krachtens de pretendentenwet van de lijst der officieren geschrapt. Hij ondernam daarop allerlei reizen en schreef talrijke werken over aardrijkskunde, land- en volkenkunde , plantkunde en geschiedenis. Hij werd lid van het Institut de France (1907), voorzitter van de Société de géographie en van het Institut international d’anthropologie. Uit zijn huwelijk met Marie Blanc werd een dochter geboren, Maria, die in Dec. 1907 met prins George van Griekenland huwde.

Werken: Les habitants de Suriname (Parijs 1884); Les premiers voyages des Néerlandais dans l'Insulinde (1885); Les derniers voyages des Néerlandais à la Nouvelle-Guinée (2 dln. Versailles 1885); Notes on the Lapps of Finmark (Parijs 1886); Assemblées démocratiques en Suisse (1890); Les idéés géographiques a travers l'histoire.

Lit.: de Bonnefon, M. Roland B. (1908). Lousse