kan als titel gelden voor elk maatschappelijk stelsel, dat aan het algemene belang een overwegende plaats toekent ten nadele van het particuliere. Meer in het bijzonder wordt er mee bedoeld het stelsel van Othmar Spann en zijn volgelingen.
Dezen gaan uit van een neo-Hegeliaans idealisme volgens hetwelk de maatschappij een (in corporatie is van uit elkaar voortvloeiende en oorspronkelijke ideeën, die zich door wederzijdse beïnvloeding van telkens een paar mensen (Gezweiung) voortplanten. De eenheid van mensen die een idee of geestesinhoud gemeen hebben, heet dan „Ganzheit”.
De menselijke verbanden zijn dienovereenkomstig werkelijke gehelen, maar niet door de gemeenschappelijkheid van hetzelfde doelstreven, doch door de idee die daarin en daardoor verwerkelijkt wordt. Deze ideeën en deze gehelen zijn in elk opzicht anterieur aan de individuele mensen en hoger in waarde, want het individu wordt pas iets door de Ganzheit, door de geesteswaarde waaraan het in en door de verbanden deelachtig wordt; consequent gedacht heeft het dan ook geen zelfstandige waarde, maar is tenslotte door en voor de idee.
Spann heeft deze uiterste consequentie afgewezen; ook erkent hij uitdrukkelijk het onderscheid tussen de Schepper en de (geschapen) ideeënwereld. Maar zijn stelsel ontkomt toch ternauwernood aan het monisme en aan het volstrekte primaatschap der menselijke verbanden; voor hem toch heeft het algemene steeds en overal de voorrang boven het bijzondere, het specifieke boven het individuele.
Zo ligt in het stelsel de kiem voor het denkbeeld ener absolutistische staatsmacht, welker organen geheel op het leidersbeginsel zijn gebaseerd. Tegelijk echter is de leer een krachtige reactie geweest tegen het positivistische individualisme en tegen het hanteren van aan de natuurwetenschappen ontleende begrippen, zoals dat der mechanische causaliteit ter verklaring van de maatschappij en het maatschappelijk leven.
F. w.
