zijn de beginwoorden van een beroemde bulle (1302), waarin paus Bonifatius VIII in zijn strijd met Philips de Schone van Frankrijk zijn opvattingen over de verhouding van geestelijke en tijdelijke macht uiteenzette. Men moet deze uiteenzetting lezen, rekening houdend met de structuur van de middeleeuwse maatschappij, toen WestEuropa nog in zijn geheel katholiek was.
Onder het in de Middeleeuwen veel gebruikte beeld van de twee zwaarden zette Bonifatius uiteen, hoe de tijdelijke macht van de geestelijke afhankelijk en daaraan onderworpen is; hij beklemtoonde deze ondergeschiktheid op zulk een wijze, dat velen menen hem de leer van de directe macht te moeten verwijten. Anderen echter bestrijden op aannemelijke gronden deze interpretatie.
Een bezwaar tegen de leer van de pauselijke onfeilbaarheid kan echter de bulle in geen geval zijn, daar de geloofsdefinitie aan het einde van de bulle — „ieder menselijk schepsel moet aan de paus onderdanig zijn” een onaanvechtbare waarheid omschrijft. j. N.
