Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

STAND

betekenis & definitie

in sociale zin, is een maatschappelijk verschijnsel, dat samenhangt met de historische wet, dat elke maatschappij, naarmate zij in cultuur vooruitgaat, zich tegelijk differentieert. De rangstanden vormen een gecompliceerd verschijnsel omdat daarbij tal van factoren een rol spelen en men eigenlijk tweeërlei rangstanden moet onderscheiden: culturele en leidende rangstanden.

Culturele en leidende rangstanden vallen weliswaar voor een groot deel samen, maar in een dynamische maatschappij toch niet geheel en al, omdat er altijd mensen onderweg zijn naar een hogere, respectievelijk lagere rang op de maatschappelijke ladder, waarbij het tempo van de stijging en daling langs de ladder der leidende rangstanden een sneller tempo toelaat.De culturele rangstand omvat al degenen, die er eenzelfde manier van denken op nahouden, dezelfde inspiratie hebben, dezelfde levensgewoonten en levensbehoeften en eenzelfde levensstijl. De diepere grond daarvan is gelegen in de gemeenschap van eenzelfde innerlijke cultuur en beschaving welke zich als regel zal uiten in de beschikking, voor zover mogelijk, over gelijkwaardige uiterlijke beschavingsgoederen als behuizing, kleding enz. Daarvoor is, evenals voor het zich verwerven van innerlijke cultuur en beschaving, als regel een zeker geldbezit als onmisbaar instrument noodzakelijk. Aangezien echter iemands cultuur- en beschavingspeil moeilijk valt te meten, moet men bij het bepalen daarvan afgaan op indicaties, welke teruggebracht kunnen worden tot twee klassen: de primaire indicaties, te weten beroep of functie en het bezit van bepaalde titels of diploma’s, en de secundaire indicaties, nl. de beschikking over uiterlijke beschavingsgoederen, vooral tot uiting komend in behuizing en kleding, levenswijze en tenslotte veelal ook de geboorteafkomst.

Onder leidende rangstanden hebben we te verstaan een indeling der volksgemeenschap naar de meer of minder leidinggevende kracht die haar burgers uitoefenen op de verschillende gebieden van het maatschappelijke leven. Op politiek en staatkundig gebied, op rechtsgebied, op cultureel of wetenschappelijk gebied, op sociaal en economisch, op technisch gebied, enz. Niettegenstaande het onderscheid tussen de zgn. culturele en leidende rangstanden, bestaat er toch een innig causaal verband tussen beide, waardoor zij voor een groot deel samenvallen. Standsorganisaties zijn organisaties, die gebouwd zijn op de rangstanden en wel, als het goed is, op de culturele en leidende rangstanden te zamen. Zij stellen zich ten doel rechtstreeks of onrechtstreeks al de belangen van de door haar vertegenwoordigde standen en standgenoten (de gezinsbelangen incluis) te behartigen, tenzij die behartiging moet overgelaten worden aan een instantie van hogere orde (Kerk of staat) ofwel beter kan worden toevertrouwd of overgelaten aan een andere instantie. Als speciale taak heeft het Nederlands episcopaat aan de katholieke standsorganisaties opgedragen de kerstening van het buiten-kerkelijk maatschappelijk leven.

Op het wereldlijk terrein, hetwelk omvat de staatkunde, het sociale en economische leven, het terrein der cultuur, der profane wetenschappen, der ontspanning enz. dragen de leken de volle verantwoordelijkheid; zij moeten met het oog op het volbrengen van die taak op aangepaste wijze gemobiliseerd, geschoold en gevormd worden, hetgeen echter niet mogelijk is, als daarbij geen aansluiting gezocht wordt bij hun cultuur- en beschavingspeil. Hieruit concludeerde Poels, dat het kersteningswerk van de katholieke lekenwereld (en door middel van deze van de hele maatschappij) gedifferentieerd zal moeten plaats vinden in diverse standsorganisaties, die echter onderling zoveel mogelijk zullen moeten samenwerken en die te zamen aan onze katholieke volksgemeenschap een organisatorische structuur moeten geven, die is aangepast aan de sociaalculturele structuur der maatschappij. Samenvattend kunnen wij zeggen, dat de standsorganisatie wil zijn: een dienst ter behartiging van allerlei belangen van de stand en de standgenoten, een vertegenwoordigend lichaam en een vormingsschool. J. J.