Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

SCHULD

betekenis & definitie

kan zowel het verschuldigde als schuldigheid betekenen. In de eerste zin onderscheidt men een rechtsschuld die steunt op het strikt recht van een ander, en het zedelijk verschuldigde dat steunt op een zedelijke eis.

In de schuldigheid onderscheidt men zondeschuld die ontstaat doordat men wetens en willens het zedelijk verschuldigde niet vervult of m.a.w. doordat men zondigt, en strafschuldigheid die hierin bestaat dat men op grond van zijn tekortkoming straf verdient. Echte straf veronderstelt echte zondeschuld.

Tegenover gewetensschuld, waarmee men de echte zondeschuld bedoelt, spreekt men soms ook over een louter juridische schuld. Hieronder verstaat men dan het geval waarin eigenlijk geen vrijwillige overtreding aanwezig is doch de wet en de rechter, die over Ixet louter innerlijke niet kunnen oordelen, deze toch veronderstellen, omdat zij ter wille van het algemeen welzijn het er voor houden dat men in de betreffende omstandigheden schuldig nalatig is geweest.

In een uitdrukking als „dood door schuld” staat schuld tegenover opzet en betekent het schuldige onachtzaamheid.Schuldbesef is het bewustzijn van zondeschuld. Het kan waar of vals zijn, naargelang er al of niet werkelijke zondeschuld aan beantwoordt. Het gaat doorgaans gepaard met schuldgevoel. Waar dit steunt op een werkelijke zondeschuld en in intensiteit daaraan evenredig is, is het een gezond en zinvol verschijnsel. Het roept de mens terug van zijn afdwaling, doordat het de bekering en het goedmaken van de fout tot een behoefte maakt. Het kan echter ook overdreven of ongemotiveerd zijn en is dan vaak onbestemd en onbeheerst.

In deze vorm is het een abnormaal verschijnsel dat nadelig is voor het vol-menselijk leven. Men treft het o.a. aan bij scrupulanten, melancholici en in het algemeen bij lijders aan angst- of dwangneurosen. Dikwijls kan men dan eigenlijk niet zeggen waaraan men zich schuldig voelt. De schuldgevoelens kunnen dan teruggaan op een werkelijk of vermeend tekortschieten in de kinderjaren ten opzichte van de door de ouders gestelde normen of een fixering vormen van angst- of minderwaardigheidsgevoelens aan een voorwerp dat op zichzelf niet van schuldige aard is. Van dergelijke ziekelijke schuldgevoelens moet men zich trachten te bevrijden, eventueel met de hulp van een psychiater. A.

V. R.