Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

RECHTVAARDIGHEID

betekenis & definitie

is de deugd waardoor de mens bereid is aan ieder het zijne te geven. Betreft het verplichtingen tegenover het geheel of het algemeen welzijn, dan spreekt men van wettelijke of legale rechtvaardigheid, ook wel algemene rechtvaardigheid genoemd.

Tot deze is als onderdeel ook de sociale rechtvaardigheid te rekenen. Vervolgens onderscheidt men twee soorten van bijzondere rechtvaardigheid, die beide op een bijzonder, d.i. particulier belang gericht zijn: de distributieve of verdelende rechtvaardigheid, die gezagvoerders noopt om de lasten en lusten op de juiste wijze onder de ondergeschikten te verdelen, en de commutatieve of ruilrechtvaardigheid, welker gebied ligt in de rechtvaardige ruil of verkoop en dus ook op het gebied van de overeenkomst en het vaststellen van rechtvaardige lonen, huren, rentes enz.

Dit soort noemt men strikte rechtvaardigheid, omdat het object hier in een strak omschreven grootheid pleegt te worden uitgedrukt, anders dan waar het gaat om de verplichtingen tegenover het algemene belang of bij een maatstaf van juiste verdeling. De rechtvaardigheidsplichten worden niet zoals bij de matigheid naar subjectieve omstandigheden berekend, maar zuiver zakelijk naar de objectieve maatstaf van het verschuldigde.Rechtvaardigheid heet het fundament der staten of gemeenschappen; bedoeld wordt dan niet zozeer de deugd als de toepassing van haar eisen in het maatschappelijke verkeer en de orde die daarvan het resultaat is. De deugd van rechtvaardigheid alleen is niet voldoende om tot de juiste orde te voeren, omdat zij op zichzelf geen bindend element is; zij dient daarom met de liefde gepaard te gaan en haar strakke eisen moeten door barmhartigheid en mensenliefde worden aangevuld of verzacht; de synthese van beide deugden heet dan billijkheid, die volstrekte eis is in het menselijke verkeer. F. w.