Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

RECHTVAARDIG LOON

betekenis & definitie

is het loon, dat in overeenstemming is met de sociaal-economische waarde van de door de arbeider geleverde prestatie. De waarde van de arbeidsprestatie moet niet verward worden met de waarde van het door de arbeider voortgebracht product.

Door het arbeidscontract immers wordt de arbeider bevrijd van het onberekenbare economische risico, waaraan het product onderhevig is. Hiermee wordt echter niet beweerd, dat er tussen het arbeidsloon en de waarde van het product op den duur geen samenhang zou bestaan.

Hoe wordt de waarde van de arbeidsprestatie bepaald ? Gezien het feit dat de arbeid voor de meeste mensen de enige bron van levensonderhoud is, moet de beloning van hun arbeid toereikend zijn voor het onderhoud van een oppassend werkman met een gezin van gemiddelde omvang (het „absolute” gezinsloon), inclusief de kosten van een redelijke werkloosheids-, ziekte-, invaliditeits- en ouderdomsvoorziening. Hierbij wordt verondersteld, dat de arbeider een normale prestatie levert.

De reële welstand, die aan dit minimum-loon beantwoordt, wordt bepaald door het algemeen maatschappelijk oordeel omtrent hetgeen aan voedsel, kleding, woning, ontwikkeling, ontspanning enz., wisselend naar tijd en volk, noodzakelijk is. Op dit minimumloon, dat uiteraard niet met mathematische nauwkeurigheid is vast te leggen, heeft de normale, ongeschoolde arbeider een strikt recht.

De onderneming, die dit loon niet kan uitkeren, heeft haar bestaansrecht verloren. Aan de noden van de grotere en de zeer grote gezinnen moet tegemoet gekomen worden door een kinderbijslagregeling.Bij de beloning van hoger gekwalificeerde arbeiders eist de rechtvaardigheid, dat rekening gehouden wordt met het belang van de betreffende functies in het economisch systeem, de duur en de kosten van de opleiding, de verantwoordelijkheid en de zwaarte van het werk enz. Ook vraag en aanbod op de betreffende arbeidsmarkt spelen hier een rol.

Aan het adagium „gelijk loon voor gelijke prestatie” kan voor de bepaling van het rechtvaardig loon slechts een betrekkelijke waarde worden toegekend, althans waar het de loonverhoudingen tussen verschillende ondernemingen en bedrijfstakken geldt. Consequent toegepast moet dit beginsel er toe leiden, dat het loonpeil van alle arbeiders afhankelijk gemaakt wordt van de economische situatie in de marginale bedrijven. Behalve de eis, dat het loon toereikend moet zijn voor het onderhoud van de arbeider en zijn gezin, noemt Quadragesima Anno dan ook nog als verdere normen voor het rechtvaardig loon: de economische situatie waarin de onderneming verkeert en de eisen van het algemeen belang. Deze laatste gezichtspunten, waarin de samenhang tussen het loon en de waarde van het product tot uiting komt, pleiten voor een redelijke differentiatie, naar onderneming en bedrijfstak, bij de beloning van overigens technisch gelijksoortige prestaties. TH. M.