is een der zeven sacramenten van de Katholieke Kerk, bestemd voor hen die door ziekte of ouderdom in stervensgevaar verkeren, en bediend door priesters. Het heeft zijn schriftuurlijke basis in Jac. 5 : 14 v. en wordt daarom door Trente (Denz. 926) beschouwd als door Christus zelf ingesteld.
In de oudste tijden is het niet zo gemakkelijk te onderscheiden van de veel voorkomende ziekenzalvingen met olie, die ook door niet-hiërarchische personen gedaan werden. Sinds de 9de eeuw echter is het in zijn huidige vorm bekend, steeds meer toegespitst op zieken in stervensgevaar.
In de geloofsbezinning wordt het gewaardeerd als het door Christus gegeven sacramenteel geleide voor hen, die op weg zijn dit leven te verlaten. Voor hen betekent het een goddelijke hulp, om de verplichte christelijke levensboete tot haar laatste voltooiing te brengen.
Juist in de situatie van stervensgevaar immers dreigt de mens door zwakheid, matheid, angst en egocentrische bezorgdheid zodanig van God en van boete te worden afgetrokken, dat een bijzondere sacramentele geestelijke versterking zeer nodig moet worden geacht om de moeizame voltooiing der boete in een vertrouwvolle aanvaarding van ziekte en dood tot stand te brengen. In het verlengde van deze geestelijke versterking kan dan ook nog, indien het God behaagt, het herstel liggen, daar immers het lichaam de invloed van de geest ondergaat.
Ook vergeving van eventueel nog aanwezige zondeschuld kan vrucht van dit sacrament zijn (Denz. 909), dat in dit opzicht ook een voltooiing van het sacrament der boete (de Biecht) is.Gezien het eigen doel van dit sacrament moet de ontvangst er van niet worden uitgesteld tot iemand stervende is, daar dan noch van boete noch van herstel veel sprake kan zijn. Laatste communie of Viaticum hoeft daarom met bediening van het H. Oliesel (kortweg: bediening ) niet samen te vallen. Het ligt ook in de lijn van dit sacrament, om gedurende één zelfde ziekte niet herhaald te worden. j. c. G.
