Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

KATHOLIEKE ACTIE

betekenis & definitie

is het officiële orgaan van de Kerk voor het lekenapostolaat. Het lekenapostolaat zelf is zo oud als de Kerk (vgl.

Phil. 4:3). Leo XIII zag daarenboven de noodzaak van georganiseerde actie van Katholieken in de wereld (encycliek „Graves de communi re”, 1901), terwijl Pius X reeds in grote lijnen de later komende Katholieke Actie aangaf (encycliek „E supremi apostolatus” van 1903 en „II fermo proposito” van 1905), hoewel sociale actie daarbij nog voorop stond.

Pius XI heeft de Katholieke Actie in haar huidige vorm gedefinieerd en opgericht: als deelname van het lekendom aan het hiërarchisch apostolaat (vgl. Toespraak tot de vrouwelijke katholieke Italiaanse arbeidersjeugd 19 Mrt. 1927, encycliek „Ubi arcano" van 1922, encycliek „Non abbiamo bisogno” van 1931).

Pius XII verduidelijkte de zin van de „deelname” als „medewerking”, aldus zowel de eigen apostolische taak van de leek uitdrukkend als de eigen lekenleiding beklemtonend (encycliek „Summi pontificatus” van 1939 en „Mystici corporis” van 1943). Als fundament geldt voornamelijk het Vormsel, als formeel constituerend element het mandaat of de zending door de hiërarchie.

Volgens Congar moet dit verstaan worden als een juridisch beslissend middel, waardoor actie van katholieke leken een activiteit van de Kerk zelf wordt. Onder leiding van leken en met bijstand van de hiërarchie (eventueel door haar vertegenwoordigers) werkt de Katholieke Actie aan de volle geloofsbeleving en de uitstraling daarvan in het lekenmilieu.

Zij richt zich op de geloofsbeleving in de parochie (met open oog voor de afgescheiden Christenen en de nog niet gelovigen), in het gezin en de instituten voor onderwijs en opvoeding, in jeugdbeweging en jeugdzorg, in de beroeps- en ambtsactiviteit, in de noodleniging en het sociale bestel; niet op de partijpolitiek. Men maakt dus onderscheid tussen algemene en gespecialiseerde Katholieke Actie.

In Nederland werd de Katholieke Actie opgericht door de aartsbisschop van Utrecht in 1:936, gevolgd door de andere bisschoppen. F. T.