het streven van een staat om andere staten (volkeren) te overheersen, economisch, militair of cultureel, wordt in de geschiedenis vooral verbonden aan het antieke Rome. Spreekt men van modern imperialisme, dan denkt men aan het verschijnsel, dat Engeland, Spanje, Portugal, Nederland, Frankrijk grote koloniale gebieden aan zich onderwierpen.
Imperialisme heeft echter de bijsmaak van uitbuiting. In het bijzonder denkt men dan aan het verschijnsel dat grote kapitalistische mogendheden door kapitaaluitvoer industrieën vestigen in overzeese gebiedsdelen en de daar aanwezige grondstoffen bewerken met behulp van inlandse arbeidskrachten, die tegen veel lagere lonen worden geëxploiteerd.
In de Marxistische gedachtengang (o.a. bij Lenin) was het imperialisme de laatste monopolistische phase van het kapitalisme. In het zgn. „Oostblok”, door Sowjet-Rusland sinds 1945 opgebouwd en beheerst, vindt het echter een nieuwe vormgeving.Rechtvaardiging voor hun optreden zochten de staten in bepaalde politieke en culturele opgaven: Engeland (pax brittannica, beveiliging der internationale orde), Frankrijk (beschaving), Rusland (panslavisme), Duitsland (superioriteit van het Germaanse ras), Japan (ordening van Z.O.-Azië) Sowjet-Rusland (verlossing van het wereldproletariaat). Imperialisme gaat gewoonlijk gepaard met een overprikkeld nationaal bewustzijn en het streven via een wereldrijk naar de wereldleiding; het leidt noodzakelijk tot ontplooiing van militaire macht ter ondersteuning van de politieke en economische macht in de vreemde werelddelen. Zo bergt het imperialisme gevaren in zich voor de wereldvrede. Vanuit ethisch standpunt beoordeeld is imperialisme in de (gebruikelijke) zin van overheersing en uitbuiting van zwakkere volken in strijd met de natuurlijke rechtsorde. Dit betekent echter niet dat iedere koloniale verhouding daarmede is veroordeeld [zie Koloniale vraagstuk). Ook kan in een minder ontwikkeld stadium van de volkengemeenschap de aanwezigheid van een of meer wereldmachten onder bepaalde opzichten nuttig zijn.
In feite echter heeft het imperialisme ernstige internationale conflicten veroorzaakt. Ten opzichte van de overheerste volken heeft het tot grove ongerechtigheden geleid. Het Westers imperialisme is zo een ernstige belemmering geworden voor het werk van Missie en Zending onder de Aziatische volken. A. A./W. B.
