Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

IDEOLOGIE

betekenis & definitie

betekent oorspronkelijk (nl. bij de Franse filosofen der Verlichting): leer van de genese {oorsprong, afstamming) der begrippen. Napoleon disqualificeerde deze filosofen als „ideologen” (= onreële theoretici), daar zij op grond van hun analyse der grondbegrippen een abstract systeem van samenlevingsbeginselen opstelden en dit als theoretische norm gebruikten in hun critiek op zijn politieke practijk.

Zo krijgt de term de betekenis die het in het Marxisme heeft: een als onveranderlijk en algemeen geldend voorgesteld geheel van begrippen, ideeën en idealen, dat in feite slechts de uitdrukking is van de maatschappelijke belangenverhoudingen in een bepaalde, veranderlijke historische situatie. Volgens het Marxisme zou tijdens het kapitalisme het proletariaat krachtens zijn bijzondere positie in staat zijn het ideologisch karakter van dergelijke voorstellingen te doorzien.Een neutraal gebruik van de term komt in de moderne geesteswetenschappen voor; zij betekent dan: de ideële interpretatie, rechtvaardiging („bovenbouw”) die de levende practijk („benedenbouw”) van iedere tak der cultuur ten deel valt: zo bijv. de grammatica t.o.v. de levende taal, de kunsttheorie t.o.v. de levende kunst, de ethiek t.o.v. het ethos, de economische theorie t.o.v. het economische leven enz. j. H.