heeft in de Middeleeuwen talrijke kloosters en andere geestelijke stichtingen gekend. De St.
Bavokerk, in de 15de eeuw gebouwd, bereikte in 1520 haar voltooiing. In de jaren 1535-1538 traden te Haarlem Wederdopers op.
Ook in het vervolg liet de invloed der Reformatie zich gelden. Intussen werd Haarlem in 1559 een bisschopszetel.
In 1572 koos de stad de zijde van de Geuzen; de Hervormingsgezinden namen de leiding. Het beleg en de inneming van Haarlem door de Spanjaarden in 1573 gaven aanleiding tot bloedige tonelen.
Ofschoon nien na de Pacificatie van Gent (1576) was overeengekomen, dat beide godsdiensten vrij uitgeoefend mochten worden (hetgeen ook de bisschop van Haarlem had aanvaard), grepen de Hervormden in 1578 naar de macht en wisten de priesters en monniken te verdrijven. Toch bleef Haarlem, mede door het voortbestaan van het Haarlems kapittel, een centraal punt voor Holland en Zeeland, waarin een groot aantal priesters geconcentreerd was.
Dank zij hun ijver en mede door de libertijnse gezindheid der burgerij wist het Katholicisme zich grotendeels te handhaven.Het bisdom Haarlem, in 1559 opgericht, bleef in zijn eerste vorm, waarin het Noord-Holland, Marken, Wieringen, Texel, Vlieland en Zuid-Holland tot aan de hoogte van Leiden omvatte, slechts tot 1578 bestaan, toen de godsdienstige verhoudingen het optreden van een bisschop onmogelijk maakten.
Slechts 2 bisschoppen, Nicolaas van Nieuwland en Govert van Mierlo, hebben in deze tijd hun ambt uitgeoefend. Daarna werd het bisdom bestuurd door het Haarlems kapittel, totdat het in 1703 ophield te bestaan. Onder het regiem van de aartspriesters vormde zich in 1723 een samenvoeging van Holland, West-Friesland en Zeeland, welk gebied, met uitzondering van Zeeuwsch-Vlaanderen, het in 1853 nieuw opgerichte bisdom vormde. In 1953 telde dit 20 dekenaten, 350 parochies, ca. 1150 zielzorgers en 1200 000 Katholieken. Het Klein-Seminarie „Hageveld” te Heemstede telde toen 430, het Groot-Seminarie te Warmond ca. 230 studenten. De huidige bisschop, mgr.
J.P. Huibers (sinds 1935), is de gde bisschop van Haarlem, de 7de sinds het herstel der hiërarchie in 1853.
