(van Gr.: enkuklios, rondgaand) is volgens de huidige terminologie een officieel pauselijk schrijven, gericht tot de katholieke wereld of het episcopaat van een bepaald land, betreffende gewichtige aangelegenheden van godsdienstige of morele aard, of daarmee samenhangende vraagstukken. Ze verschijnen meestal in het Latijn in de Acta Apostolicae Sedis en worden aangeduid met de eerste woorden van de officiële tekst (bijv. de encycliek „Rerum Novarum”).
Hoewel uit de keuze der termen het tegendeel kan blijken, is het in een encycliek toch doorgaans niet de bedoeling van de H. Vader de uiteengezette leer voor te houden met de volheid van zijn leergezag, dat de garantie der onfeilbaarheid bezit. Doch de encycliek „Humani Generis” van 12 Augustus 1950 wijst er op dat hieruit niet de conclusie mag getrokken worden dat het geleerde onze instemming niet eist. Op de eerste plaats „behoort hetgeen in encyclieken wordt voorgehouden en ingescherpt in de meeste gevallen reeds om andere redenen tot de katholieke leer”. En vervolgens is in een encycliek steeds „het gewone leergezag” aan het woord, waarvan ook het woord geldt: „Wie u hoort, hoort Mij”. De samenhang maakt duidelijk dat de H.
Vader hiermee beklemtoont dat een encycliek voortkomt van een authentiek leergezag, zodat de uitdrukkelijke stellingname van een encycliek in een tot dan toe omstreden zaak tot gevolg heeft, dat men die zaak niet meer kan beschouwen als een kwestie waarover de theologen vrij kunnen disputeren. Alleen heel bijzondere redenen kunnen het in een enkel geval voor iemand verantwoord maken zijn instemming op te schorten en men zal dan hieraan slechts uiting mogen geven in zover het welzijn der Kerk er door wordt gediend, en met een voorzichtigheid en bescheidenheid die de eerbied voor het gezag bij zichzelf en anderen niet te kort doen. A. V. R.
