is de leer van Arius, volgens welke de Zoon vóór alle dingen door God geschapen is' en dus niet gelijk in wezen met de Vader. Over deze leer, die aanvankelijk reeds door het concilie van Nicea (325) veroordeeld was, is daarna in de Kerk een langdurige en verbeten strijd gevoerd, met afwisselend succes voor de daarbij optredende partijen onder leiding van mannen als Athanasius, Eusebius van Nicomedië en Eusebius van Caesarea.
Vooral dank zij de denkarbeid van Basilius van Caesarea, Gregorius van Nazianze en Gregorius van Nyssa kon het concilie van Constantinopel (381) de belijdenis van Nicea bevestigen en definitief het Arianisme als ketterij verwerpen.Onder invloed van bisschop Ulfïlas en door andere omstandigheden heeft een zeker Arianisme in de 4de eeuw ingang gevonden bij de grote meerderheid der Goten; daarna is het van dezen ook op andere Germaanse stammen overgegaan. Men kan het, tegenover het Niceense geloof van de Christenen in het Romeinse rijk, in die eeuwen beschouwen als een min of meer Germaanse religie. Zonder dat zij zich veel aan het dogmatisch verschil gelegen lieten liggen, hadden deze volken daarin een aanleiding te meer om zich van de Romeinen afgescheiden te houden. Met de bekering van Clovis, koning der Franken (496), en de overgang van de Westgoten onder koning Rekkared tot de Katholieke Kerk (586) kwam evenwel ook aan deze invloed van het Arianisme een eind.
In latere eeuwen is men meermalen tot de ketterij van het Arianisme vervallen, gelijk bijv. het geval is bij de Socinianen, de Groninger school en in het Modernisme. D. N.
