Een sonnet (It. sonetto, Fr. Oudoccitaans sonet, 'liedje') is een gedicht van veertien vijfvoetige, meestal jambische regels, geschreven in een regelmatig rijmschema waarvan ook verschillende variaties bestaan.
Het sonnet ontstond in de 13e eeuw in Italië. Dante Alighieri was de eerste grote dichter die er gebruik van maakte. Aan Petrarca komt de eer toe de eerste sonnettencyclus te hebben geschreven. Deze dichtvorm leent zich uitermate goed tot kernachtige expressie van beschouwingen en emoties. Het Petrarca-sonnet (of Italiaans sonnet), waar ook John Milton van gebruikmaakte, bestaat uit een octet volgens het rijmschema abba waarop een sextet volgde met 2 of 3 te kiezen rijmen.
Het Shakespeareaans sonnet (ook Elizabethaans of Engels sonnet genoemd) bestaat uit 3 kwatrijnen abab cdcd efef of abba, en een couplet gg. Dit Engels sonnet bestaat gewoonlijk uit tienlettergrepige versregels (vaak in jambische pentameter). Het Italiaans sonnet is opgebouwd met elflettergrepige regels, een Frans sonnet met versregels van twaalf lettergrepen.
Shakespeares "Shall I compare thee to a summer's day" is een voorbeeld van een Engels sonnet. Het rijmschema is abab cdcd efef gg, waarbij day - ate - May - ate het rijmschema a-b-a-b vormen. De eerste vier versregels luiden:
Shall I compare thee to a summer's day?
Thou art more lovely and more temperate:
Rough winds do shake the darling buds of May,
And summer's lease hath all too short a date
Shakespeare maakte veelvuldig gebruik van de jambische[1] pentameter, of vijfvoeter:
Shall I / compare / thee to / a sum /mer's day?
Of, in de beginregel van zijn Sonnet 12:
When I / do count / the clock / that tells / the time
[1] jambe: onbeklemtoonde + beklemtoonde lettergreep
