Kwintessens is in oude filosofieën de benaming voor het vijfde element, dat naast de vier traditionele (Vuur, Lucht, Water, Aarde) in alle dingen latent aanwezig zou zijn. Tegenwoordig wordt het gebruikt in de betekenis essentie, hoofdzaak of kern van iets.
In de oude en scholastieke filosofie is kwintessens of Ether de benaming die werd gegeven aan het vijfde immateriële element, naast en boven de vier stoffelijke elementen Lucht, Water, Aarde en Vuur.
In zijn dialoog 'Timaeus' hangt Plato (5e, 4e eeuw v.Chr.) een verhaal op over het ontstaan van de wereld en het heelal. Hier spelen de 4 klassieke elementen ook een belangrijke rol, maar Timaeus - die het verhaal vertelt - voegt daar nog een 'vijfde element' aan toe, en dat bezielt en ordent de levenloze materie, en zorgt er bovendien voor dat de planeten een 'volmaakte' cirkelvormige beweging maken.
De Griekse filosoof Aristoteles noemde het 'obaia', een element dat de hele wereld doordrong. Aan de 4 klassieke elementen van de Ionische filosofen voegde hij nog een ''5e element'', de ''Ether'' of kwintessens toe. Dit was volgens hem noodzakelijk omdat de 4 andere elementen aan verandering onderhevig waren. Hij redeneerde ook - naar het voorbeeld van zijn leermeester Plato - dat de hemellichamen, als ze er niet toe 'aangezet' zouden worden om zich in een volmaakte cirkel voort te bewegen, gewoon een rechte lijn zouden volgen. Die aanzet tot (eerste) beweging was Ether. In het systeem van Aristoteles had dit 5e element geen 'kwaliteiten' (vochtig, droog, koud en warm) waardoor het ook onveranderlijk was.
Middeleeuwse filosofen en alchemisten noemden het 'quinta essentia', de vijfde essentie. Zij dachten dat het een vorm van materie was, iets dat ze dus volgens een bepaalde methode zouden kunnen extraheren. Oude Indiase filosofen kenden het eveneens.
