Jean-Pierre Van Rossem waagt het ook in de muziekwereld. Volgende week ligt de cd-single Godgeklaagd in de winkels, een triootje van Van Rossem, ex-pornoster Natasja en entertainer Eddy Hoegaarden. De tekst van het nummer bevat zinsneden als ‘Dus geen gezeik, iedereen rijk, en ne Ferrari veur de deur en elken dag nor de coiffeur’. Bij het nummer hoort ook een speciaal dansje. (De Standaard 7-5-1994)
Jacobse & Van Es verschenen op 25 mei 1979 voor het eerst samen op televisie. Niet in een uitzending van het Simplisties Verbond, maar bij het Humanistisch Verbond. Ze waren nog niet gekleed en geschminkt als Jacobse & Van Es, maar de namen, het plat-Haags, het gedrag, kortom de typetjes, waren er al. Het was overigens maar een kort optreden. Ter gelegenheid van het 23ste congres van het Humanistisch Verbond zongen zij een nieuw clublied, getiteld ‘Lang zullen we leven in de ethica’.
Een paar maanden later, op 7 oktober 1979, waren Jacobse & Van Es voor het eerst te zien in een uitzending van het Simplisties Verbond. Het was tevens het debuut op de Nederlandse televisie van de vloek godverdegodver, die herhaaldelijk klonk toen Jacobse Tedje met een nijptang verloste van een rijtje gouden kronen. Dit om te kunnen profiteren van de stijgende goudprijzen.
In de twee jaar daarna verschenen Jacobse & Van Es in bijna iedere uitzending. Het was een gouden duo met een duidelijke rolverdeling: Jacobse de leperik, Van Es de goeiige dombo, die zich herhaaldelijk liet uitbuiten of bedonderen. Ze speelden klassieke sketches, met als hoogtepunten het winterklaar maken van de tuin van een naïeve dame, ‘Maison PrettyBoy voor al uw dameswensen’, de cursus bamzaaien en een aantal uitzendingen van de Tegenpartij.
Jacobse & Van Es presenteerden die partij op 28 september 1980.
Jacobse was erevoorzitter, Tedje ordehoofd. Ze noemden zich nadrukkelijk vrije jongens en gebruikten die uitdrukking zo vaak dat zij algemeen bekend werd. Verscheidene malen is beweerd dat er in Nederland nog geen rechts-radicale partijen bestonden toen de Tegenpartij op het toneel verscheen, maar dat is onzin. In Den Haag was Joop Glimmerveen al sinds 1974 actief met de Nederlandse Volksunie, en de Centrumpartij werd op 3 maart 1980 opgericht door dr. Henri Brookman. Eigenlijk hadden Van Kooten en De Bie na één seizoen met Jacobse & Van Es willen stoppen, maar het waren ‘heerlijke figuren om te spelen’ en de verkiezingen van 1981 vormden een goede aanleiding om ze nog even te handhaven. Met name om rechtse splinterpartijen en ideeën te ridiculiseren.
Het politieke gedachtegoed van de Tegenpartij was buitengewoon simplistisch. In november 1980 kwamen Jacobse & Van Es met hun verkiezingsprogramma, Rugop ’81 geheten. Het eerste programmapunt was: laat de Amerikanen hier gewoon hun kernkoppen neerzetten, want dan kunnen duizenden Nederlanders die dingen in de gaten houden. Oftewel: ‘Nederland uit de brand, met Amerikanen in het land.’ Zij wilden van Nederland een ‘Multo-radiale samenleving’ maken door het land in twintig provincies op te delen. Alle Turken zouden in Drenthe moeten gaan wonen, dat zou worden omgedoopt tot ‘Turkenburg’; de Randstad zou ‘Blankstad’ worden. Later volgden nog kreten als nergens geen maximumsnelheid, iedereen bij geboorte docterandus, samen voor ons eigen en geen gezeik, iedereen rijk.
Die laatste twee leuzen zijn het langst blijven hangen en worden nog steeds gebruikt. Daar zijn twee redenen voor. In de eerste plaats stonden ze samen op een verkiezingsaffiche van de Tegenpartij dat in het voorjaar van 1981 werd meegezonden met de VPRO-gids en met het Vlaamse tijdschrift Humo. De poster prijkte als een alternatieve sanseveria achter talloze ramen, merkte Nico Scheepmaker later op, en de VPRO kon de stroom nabestellingen nauwelijks aan. Maar samen voor ons eigen en geen gezeik, iedereen rijk werden óók zo populair omdat Van Kooten en De Bie ze op muziek zetten. In mei 1981 kwamen Jacobse & Van Es om bij een mislukte staatsgreep. Aan het eind van die uitzending presenteerde Karel van Es, een broer van Tedje, de maxi-single Gouden doden met daarop ‘de nagelaten tapes van Jacobse & Van Es’. Dat plaatje werd een enorme hit, en dat zal zeker hebben bijgedragen aan de populariteit van de uitdrukkingen samen voor ons eigen en geen gezeik, iedereen rijk.
De tekst van de hoempastamper Geen gezeik, iedereen rijk luidt:
Geen gezeik, iedereen rijk
Nooit op de lat want er zijn centen zat
De miljoenen van de pensioenen
En de miljarden van het gas
Geen gezeik, iedereen rijk, en in zijn sas.
Net als doemdenken werd geen gezeik, iedereen rijk vrijwel meteen ingelijfd door de academische wereld. In 1982 gebruikte de Rijksuniversiteit Groningen het als titel van een studium generale. Inmiddels duikt de leus vooral vaak op in berichten over beurzen, aandelen en politieke programma’s. Aardig is dat het daarbij niet alleen om rechtse partijen gaat, maar ook om linkse. Zo zei Jan Tindemans, politiek leider van de PvdA in Limburg, in 1995 in het Dagblad uoor Noord-Limburg over de Socialistische Partij: ‘En wat de SP betreft: heeft de SP een banenplan? Nee dus. Of het moet zijn: geen gezeik, iedereen rijk.’
Voor de goede orde: nergens in het vraaggesprek met Tindemans wordt melding gemaakt van Van Kooten en De Bie, Jacobse & Van Es of de Tegenpartij. Elders gebeurt dat soms wel, maar doorgaans wordt geen gezeik, iedereen rijk volledig zelfstandig gebruikt, zonder enige verwijzing naar de makers. Het komt zelfs voor in berichten over buitenlandse banken en politieke partijen. Zo schreef het Algemeen Dagblad in 1993: ‘Geen gezeik, iedereen rijk, dat is het motto van de Roemeense bank Caritas.’ En in De Gelderlander stond een jaar later de kop: ‘Geen gezeik, Berlusconi maakt iedereen rijk!’
In de jaren tachtig werd in een studentenflat in Amsterdam een aardige variant gehoord. Na het nodige gekissebis waren de studenten daar van zwart-wittelevisie overgestapt op kleur, onder het motto geen gezeur, iedereen kleur. Dat had zo in Rugop ’81 kunnen staan.
Zie ook dameswensen; godverdegodver; kneukfilm; mogen wij even overgeven?; neutronenkorrels; samen voor ons eigen; Tedje van Es en vrije jongens.
