Valse hoop is als een ander de hoop als onvervulbaar beschouwt. Valse hoop bieden geeft de ander hoop die niet reëel is. Valse hoop koesteren is tegen beter weten in blijven hopen.
Ook valse hoop doet leven. De hoop van zogenoemde uitbehandelde kankerpatiënten, de weinig realistische verwachtingen van sommige vluchtelingen, het geloof in hemelse maagden van zelfmoordterroristen, de utopie van Breivik etc.
Zij kanaliseren de angst voor een toekomst vol chaos, wanorde, dood en verderf. Door ontkenning van de werkelijkheid om te zetten in geloof in een wonderbaarlijke genezing, een illusie, fantasie of Utopia houden zij zich aan hun strohalmen vast. Deze cognitieve dissonantie biedt structuur en vermindert vrees, het tegenovergestelde van hoop.
De wetenschap van kleine kans op een goede afloop wordt onderdrukt door hoopgevende handelingen te ontwikkelen. Om het effect van placebo te bereiken moet de valse hoop zich reïficeren in een ritualisering van alledaags handelingen. Regelmatig bidden, bij herhaling beproevingen ondergaan, dagelijks een kaarsje branden, steeds maar weer een lot in een loterij kopen, uren flaneren op straat of op internet in de hoop op afleiding, een pelgrimage ondernemen, naar IS vertrekken en zo meer.
Soms is valse hoop aantoonbaar schadelijk. Experimentele kankertherapieën zijn berucht vanwege geïnduceerde valse hoop. In het uiterste geval dient de betrokkene tegen zichzelf beschermd te worden. 'Valse hopers', vooral godsdienstige, kunnen anderen schade berokkenen. Zij geloven en willen vooral anderen in hun paradijs doen geloven. Tegen hun bekeringsdrang en religie ingaan - het woord vals zullen zij nooit in de mond nemen - raakt aan ons aller vrijheid van expressie. Behoedzaamheid bij de bestrijding van op religies en godsdiensten gebaseerde valse hoop is dan geboden.
