Jannes H Mulder

Jannes H Mulder (2024)

Gepubliceerd op 18-12-2023

Politiek geweld

betekenis & definitie

Politiek geweld is geweld als planmatig middel inzetten om politieke doelen te bereiken. Politiek geweld is binnen een eenzijdig machtssysteem van denken en doen geweld als geheiligd middel gebruiken om ideologische doelen te bereiken.

Ideologie is het denksysteem van een groep mensen dat stelselmatig gericht is op het gemeenschappelijk doel. Het geweld van politieke ideologieën als fascisme, nationaalsocialisme, stalinisme en maoïsme dient als instrument om hogere idealen te bereiken.

Politiek of ideologisch geweld dringt tot in de haarvaten van het leven door, is aanstekelijk en zit gebakken in de dagelijkse gewoonten en in het voorschrijvende ritueel. Massamobilisatie en blinde gehoorzaamheid ontstaan en men doet elkaar grootschalig na. Paramilitarisering garandeert actieve medewerking bij de uitvoering van ideologisch geweld en terrorisme.

De uitvoerders van politiek geweld kunnen zich van een opgelegd denksysteem afschermen. Deze reductie van cognitieve dissonantie komt op twee manieren tot stand: de verwachtingen aanpassen aan de omstandigheden (= 'het geweld had veel erger kunnen zijn’) of de feiten in overeenstemming met de verwachtingen interpreteren (= 'het geweld is nodig om iets te bereiken'). De medewerking aan politiek geweld is daarmee minder ideologisch en meer afschermend van aard. Zo blijken gevangen genomen burgers en soldaten minder antisemitisch, racistisch of ideologisch bezig te zijn geweest dan waarop het regiem had gehoopt.

Inzicht in de overkoepelende of bovengeschikte mentale constructie maakt politiek geweld niet minder ernstig. Hetzelfde geldt voor structureel geweld, institutioneel geweld en religieus geweld. Voor de bestrijding van deze collectieve vormen van geweld is echter het gedachtegoed van het machtssysteem van even grote betekenis als de banaliteit van het geweld op zich.