Exceptionalisme is de ideologie van een uitverkoren volk zijn. Exceptionalisme is de absolute overtuiging uitzonderlijk te zijn.
Poetins exceptionalisme op basis van het Russische Rijk en het Amerikaans exceptionalisme zijn van recentere datum dan het Europees exceptionalisme, gebaseerd op de Griekse beschaving. De cultuur in Griekenland was indertijd waarschijnlijk uniek en in vele opzichten verschillend van de toen ook bestaande bijzonder ontwikkelde Perzische beschaving. Anders geformuleerd: exceptionalisme is mythe vorming. Zo’n verhaal van het ontstaan van eigen beschaving legitimeert de uitoefening van macht. Denk daarbij bijvoorbeeld aan kruistochten, kolonialisme, godsdienstige en militaire missies maar vooral ook aan de oprichting en instandhouding door het Westen van internationale instellingen zoals de VN en andere gezaghebbende instanties.
De wereld is op weg naar een multipolaire wereld. Het Westers exceptionalisme en vele Westers-georiënteerde internationale instituties komen toenemend onder politieke druk te staan. Andere volkeren, landen of beschavingen waaronder China, Rusland en India eisen voor hun uitzonderlijkheid ook rechten op. Zelfs de vraag of er zoiets als menselijk exceptionalisme ten aanzien van dieren bestaat wordt gesteld (= antropcentrisme).
De aanspraak op respect voor elkaars cultuur neemt mondiaal gestaag toe. Cultureel exceptionalisme op mondiaal niveau komt in het huidige tijdsbestek voornamelijk dankzij soft power tot ontwikkeling. Dit leidt tot stapsgewijze bijstelling van internationale regels op het terrein van bijvoorbeeld de mensenrechten (VN), het klimaat (Parijs) en pandemieën (Corona). Traditioneel exceptionalisme op basis van politiek geweld werkt nauwelijks meer. De oorlog in Oekraïne krijgt daardoor extra betekenis.
