Catharsis is de emotionele ontlading op basis van een door beeld en geluid in gang gezette herbeleving. Een collectieve catharsis bestaat uit plotselinge bevrijdende emoties veroorzaakt door een gebeurtenis (de terugkomst van de eerste slachtoffers van MH17 in 2014).
Kijkend naar het Journaal is daar opeens de persoonlijke herkenning plus de ontladende klap op de leuning van de stoel. Opgekropte woede wil stoom afblazen. De tweede trede van de cathartische ladder is collectief. Samen onderdrukte agressie eruit gooien. Samen schreeuwen of krijsen lucht op.
De derde trede van de cathartische ladder is met professionals. Woede en pijn ontsnappen nadat iets pseudo demonisch is weggejaagd (exorcisme). Wreed gedrag zien en individuele angstgevoelens herbeleven, moeten eveneens voor reiniging en zuiverheid zorgen.
De vierde en meest controversiële trede van de cathartische ladder betreft de werking van sociale media. Via Twitter stoom afblazen. Maar video's met veel geweld en war-games? Verminderen die werkelijk onderdrukte agressie en verborgen angsten?
Opeens breekt de zon door. Een mondiale zucht van verlichting en een lachbui als reactie op angst. De president van een grootmacht treedt af! Gedeelde opluchting, verademing, medelijden en vreugde laten zich kanaliseren in een lokaal ritueel. Vrijmakende emoties vervangen heimelijk gemopper en sluimerend medelijden. Een herboren orde, een kortdurend nieuw evenwicht ontstaat. Een collectieve catharsis uit zich opeens.
Valse catharsis biedt valse loutering. Catharsis op persoonlijk niveau veronderstelt bevrijding van eerder doorleefde angst, oud verdriet en pijnlijke herinneringen. Ook emoties van angst, pijn of verdriet in het hier en nu lenen zich voor loutering. Maar een gemanipuleerde loutering neigt naar oppervlakkigheid. Valse catharsis staat niet gelijk aan verstandelijk begrijpen en is zeker niet gelijk aan moreel handelen in de toekomst. Een catharsis-gevoel is aangenaam maar niet altijd.
