Apofatisch betekent dat over iets helemaal niets te zeggen is. Apofatisch geeft aan dat over bijvoorbeeld God niks te beweren valt behalve dan wat God eventueel niet is.
Een gelovige is apofatisch uit overtuiging, niet uit bescheidenheid. Hogere Machten bevinden zich voorbij de grens waarover iets zinnigs te zeggen valt. De apofaat zwijgt en kan daadwerkelijk over het geloofsmysterie niet spreken. De wereld van het geloofsgeheim is van vóór de onderscheidingen, is ongedifferentieerd, vormeloos, onbepaald. Het denken in dit niet-te-omschrijven apofatische is afwezig. Hoe anders werken katafaten.
Katafaten zijn van mening dat over transcendentie weldegelijk iets te zeggen, op te schrijven en te verkondigen is. Katafatische gelovigen spreken bevestigend, vaak in metaforen (het zwaard van God). Katafatische of ‘positieve’ theologie betekent dat gelovigen over God, Allah en zo meer spreken in de zin van Hij toont toorn, laat zijn stem horen, vergeeft etc. De epifanie of openbaring en allerlei visioenen vinden dan hun weg in nauwkeurig geformuleerde teksten, voorwerpen en plaatsen. Vervolgens worden die teksten etc. als heilig of sacraal beschouwd.
Een apofatische levensbeschouwing kent twee invalshoeken. Over God valt helemaal niets te zeggen omdat God er domweg niet is of vanwege de eeuwigdurende Godsverduistering. Deze eerste invalshoek is atheïstisch. Binnen de tweede stroming van de apofatische of zogenoemde ‘negatieve’ theologie is God onuitsprekelijk, heeft iets verborgens in zich. De vervulde leegte is groter dan mensen denken en zielen zijn ontoereikend om de vormeloosheid te vatten. In vergelijking met de eerste atheïstische apofatische stroming is deze tweede enigszins agnostisch en draagt iets van spiritualiteit in zich mee. Deze vorm van apofatisch geloven is voor een dialoog tussen Oosterse, Westerse en andere religies verhoudingsgewijs het vruchtbaarst.
